قرار قاطع و قرار شبه قاطع چیست؟

قرار قاطع و قرار شبه قاطع: قسمت مهمی از تصمیماتی که از طریق مراجع قضایی در مورد رسیدگی به اختلافات شهروندان صادر می‌گردد، قرار است. این قرارها متفاوت با احکامی که از طریق دادگاه صادر می‌شود، هستند.

به همین خاطر شناسایی آنها مسئله مهمی می‌باشد. از جمله انواع قرارها می‌توان به قرارهای قاطع دعوا اشاره داشت. بررسی قرارهای قاطع دعوا و آثار آنها نقش مهمی در روند رسیدگی به دعوا خواهند داشت.

حامد امیری وکیل حقوقی، در ادامه این مطلب موضوع قرار قاطع دعوا. انواع قرارهای قاطع دعوا و آثار قرارهای قاطع دعوا را مورد بررسی قرار می‌دهد و سپس به توضیح قرار شبه قاطع می‌پردازد. با ما همراه شوید.

قرار قاطع دعوا چیست؟

به صورت کلی قراری که دعوا را در زمینه عناوین خود به اتمام رساند. و دادرس با صادر گردیدن آن خود را از رسیدگی رها کند به آن قرار قاطع دعوا می‌شود.

این نوع از قرارها بدون آنکه به ماهیت دعوا ورود کنند، صادر گردیده و پرونده از دادگاه خارج می‌گردد. قرارها زمانی صادر می‌شوند که قاضی دادگاه به جهت صدور حکم نیازمند. انجام عملی از سوی طرفین دعوا و یا یکی از ارگان‌های وابسته به دادگستری است.

اصولاً این قرارها به تبعیت از ایراد خواند مانند. ایراد به اهلیت یا سمت خواهان و… صادر می‌شوند و گاهی اوقات نیز بر طبق درخواست خواهان با توجه به صرف نظر از دادخواست یا صرف نظر از دعوا صادر خواهد شد.

به عبارتی دیگر قرارهای قاطع دعوا موقعی صادر می‌شوند که دادگاه نتواند در ماهیت پرونده موضوع بحث طریفی وارد گردیده و رای صادر کند. بعضی از این قرارها مانعی دائم بر سر راه صدور رای ایجاد می‌کند و برخی دیگر مانعی موقتی هستند.

انواع قرارهای قاطع دعوا

انواع قرارهای قاطع دعوا بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی به موارد زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

الف) قرار سقوط دعوا

به موجب قانون اساسی، دادخواهی حق قطعی هر فردی است. و هر شخصی این امکان را دارد به منظور دادخواهی به دادگاه‌های دارای صلاحیت مراجعه نماید.

تمام مردم ملت این حق را دارند که به این دادگاه‌ها مراجعه کنند. و هیچ شخصی را با توجه به قانون نمی‌توان از مراجعه به دادگاه منع کرد. یکی از انواع قرارهای قاطع دعوا قرار سقوط دعوا است.

در مواردی ممکن است که حق طرح دعوا به خاطر دلایلی از فرد مدعی شود که در اصطلاح حقوقی به آن قرار سقوط دعوا و زوال دعوا می‌شود.

با توجه به قانون آیین دادرسی مدنی، سقوط دعوا در موارد گوناگون ممکن است صورت بگیرد. به صورت کلی با در نظر گرفتن قانون آیین دادرسی مدنی، قرار سقوط دعوا در جایی صادر می‌گردد که دعوا پیش از صدور حکم برطرف شود.

ب) قرار رد دعوا

یکی دیگر از انواع قرارهای قاطع دعوا، قرار رد دعوا است و به قراری اتلاق می‌گردد که با صدور آن پرونده از دادگاهی که به آن رسیدگی می‌کند خارج می‌شود.

این نوع از قرار بدون آنکه به ماهیت دعوا وارد گردد آن را صادر می‌کند. اصولاً قرار رد دعوا با اعتراض ایراد خوانده و یا با تشخیص قاضی دادگا به شکا مشخصی در قانون صادر می‌شود. که مانع موقتی یا دائمی جهت صدور رای ایجاد می‌کند.

پ) قرار عدم استماع دعوا

از دیگر قرارهای قاطع دعوا قرار عدم استماع آن است. قانون آیین دادرسی مدنی، قرار عدم استماع دعوا موقعی صادر می‌گردد. که دعوا با توجه به قوانین و مقررات قابل استعمال نباشد.

این قرار از جمله قرارهایی است که دادگاه صادر کننده آن بدون اینکه به ماهیت پرونده ورود پیدا کند و به دلیل وجود ایراداتی در اقامه دعوا نظیر عدم طرح دسته دعاوی به صورت همزمان به ویژه در خصوص موضوعات مالی و ثبتی و یا موجه و قانونی نبودن خواسته و همچنین حفظ حقوق احتمالی اشخاص ثالث و طرف دعوا، واقع نشدن تمامی اصحاب دعوا در دعاوی طاری و مواردی از این دست صادر می‌گردد.

به طور کلی در قانون تعریف مشخصی از قرار عدم استماع دعوا نشده است و تنها در بند ب ماده ۳۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی، این قرار یکی از قرارهای قابل تجدیدنظر محسوب گردیده است.

آن هم صرفا در شرایطی که اصل دعوایی که عنوان است دارای امکان تجدیدنظرخواهی باشد. در واقع قرار عدم استماع دعوا موقعی صادر می‌گردد که رسیدگی به ماهیت دعوا به دلیل و زمانی که جاری است، به طور قانونی مجاز نیست یا باطل به حساب می‌آید.

ت) قرار ابطال دادخواست

قرار ابطال دادخواست از دیگر قرارهایی است که در دادگاه صادر می‌شود. با نظر به قانون آیین دادرسی مدنی در موضوعاتی که صدور حکم نیاز به انجام اعمال است وای خواهان از انجام این اقدامات خودداری می‌نماید قرار ابطال دادخواست صادر می‌شود.

علی‌رغم این مورد در شرایطی نیز به دنبال دادخواست توسط خواهان. دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می‌نماید.

نکته قابل توجهی که وجود دارد آن است که این قرار تنها از سوی دادگاه رسیدگی کننده به دعوا صادر می‌گردد و مدیر دفتر حق ندارد آن را صادر نماید و با صدور این قرار پرونده از دادگاه رسیدگی کننده خارج می‌گردد.

ث) قرار رد درخواست

عمدتا اقامه یک دعوا با تسلیم دادخواست به دادگاه آغاز می‌گردد. در حال حاضر برگه دادخواست به صورت چاپی در دسترس اشخاص قرار می‌گیرد و خواهان می‌بایست آن را تکمیل کند.

در پی ارائه این دادخواست روند دادرسی و رسیدگی به دعوا آغاز می‌شود. به همین خاطر رعایت قوانین مربوط به دادخواست و نحوه تنظیم آن بسیار حائز اهمیت است.

در قانون آیین دادرسی مدنی، قوانینی جهت ضمانت اجرای عدم رعایت موضوعات مربوط به تنظیم دادخواست است. قرار رد دادخواست یکی از ضمانت اجراهایی است که به منظور تنظیم دادخواست در نظر گرفته شده که توسط مدیر دفتر دادگاه و قاضی دادگاه صادر می‌شود.

آثار قرارهای قاطع دعوا شامل موارد زیر است:

• • قرارهای قاطع دعوا مثل احکام دارای توان اثباتی بوده و سند رسمی به شمار می‌روند.
• • قرارهای قاطع دعوا مقل احکام مشمول قاعده فراغ دادرس هستند.
• • از قرارهای قاطع دعوا فقط قرار سقوط دعوا دارای اعتبار امر قضاوت شد می‌باشد.
• • ابطال قرارهای قاطع دعوا هم از طریق اقامه شکایت قانونی متناسب با آنها بوده و ممکن نیست موضوع دعوای ابطال باشند.

قرار شبه قاطع چیست؟

قرار شبه قاطع به قرارهایی گفته می‌شود که با صدور آن از سوی دادگاه و یا پرونده از دور رسیدگی خارج می‌شود. به طور مثال قرار عدم صلاحیت و قرار امتناع از رسیدگی که موجب می‌گردد دادگاه به آن پرونده رسیدگی کند و آن را به جای دیگری ارجاع دهد.

از جمله انواع قرارهایی که از طریق دادگاه صادر می‌شود، قرار شبه قاطع است که شباهت بسیار اندکی با قرارهای قاطع دعوا دارند ولی با یکدیگر فرق می‌‌کنند.

قرار‌های قاطع دعوا دقیقاً مثل احکام پاک نویس شده و به شکل دادنامه درمی‌‌آیند، از این رو به اصحاب دعوا ابلاغ می‌شوند.

این نوع از قرار‌ها دارای توان اثباتی هستند، اما دارای اعتبار امر قضاوت شده نیستند به جز قرار سقوط دعوا که دارای اعتبار امر قضاوت شده است قرار‌های قاطع دعوا هم مثل احکام دادگاه ممکن نیست موضوع دعوای ابطال یا بطلان قرار بگیرند. چرا که تنها راه بی اثر کردن این نوع از قرار‌ها اعتراض و شکایت نسبت به آنها خواهد بود.

انواع قرارهای شبه قاطع

بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، انواع قرارهای شبه قاطع شامل موارد زیر است:

الف) قرار عدم اهلیت یکی از طرفین

در قانون آیین دادرسی مدنی قرار عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا در نظر گرفته شده است. در ماده 84 این قانون آمده است: «در صورتی که خواهان به جهتی از جهات قانونی از قبیل صِغَر، عدم رشد، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی، اهلیت قانونی برای اقامه دعوا نداشته باشد، خوانده می‌تواند ایراد کند.»

ب) قرار عدم صلاحیت

یکی دیگر از قرارهای شبه قاطع قرار عدم صلاحیت است. با صدور این قرار پرونده از دادگاهی که دعوا در آن مطرح گردیده است خارج شده و حسب مورد پرونده به دادگاه صالح ارجاع می‌گردد و یا به جهت تعیین مرجع صالح به دیوان عالی کشور ارسال خواهد شد. این قرار به طرفین دعوا ابلاغ نمی‌گردد و قابل شکایت هم نمی‌باشد.

پ) قرار امتناع از رسیدگی

با صدور قرار امتناع از رسیدگی پرونده از شعبه رسیدگی کننده به دعوا خارج می‌گردد، ولی دعوا از همان دادگاه در شعبه دیگر و از یا دادگاه دیگر رسیدگی خواهد شد.

کلام آخر

به صورت کلی قراری که دعوا را در زمینه عناوین خود به اتمام رساند و دادرس با صادر گردیدن آن خود را از رسیدگی رها کند به آن قرار قاطع دعوا گفته می‌شود.

این نوع از قرارها بدون آنکه به ماهیت دعوا ورود کنند، صادر گردیده و پرونده از دادگاه خارج می‌گردد. قرار شبه قاطع به قرارهایی گفته می‌شود که با صدور آن از سوی دادگاه و یا پرونده از دور رسیدگی خارج می‌شود.

به طور مثال قرار عدم صلاحیت و قرار امتناع از رسیدگی که موجب می‌گردد دادگاه به آن پرونده رسیدگی کند و آن را به جای دیگری ارجاع دهد.

سوالات متداول قرار قاطع و شبه قاطع