قبول و رد ترکه در ارث به چه صورت است؟ رد ترکه به چه معناست

مدت زمان تخمینی مطالعه: 9 دقیقه

مسائلی که در قبول و رد ترکه باید بدانید

اصطلاح قبول و رد ترکه یا ارث امری است که در قانون امور حسبی به کار رفته است، اما نباید این تصور اشتباه را کرد که این اصطلاح به معنای پذیرفتن یا رد کردن ارث از سوی وراث است. چون ارث بر اساس حکم قانون به وراث تعلق می گیرد و قبول و رد ورثه در آن تأثیر ندارد.

اما به گفته حامد امیری وکیل پایه یک دادگستری در اصفهان، قبول یا رد ترکه که در قانون امور حسبی آمده است به معنای قبول یا رد کردن سمت مدیریت بر ترکه است.

👈«بهترین وکیل امور حسبی در اصفهان»👉

که کاملا به اختیار، اهلیت و ارداه ی وراث بستگی دارد، در نتیجه شخصی که محجور بوده و فاقد اهلیت است و یا مکره است، قبول یا رد او اعتباری ندارد. پیش از آن که به مبحث قبول و رد ترکه بپردازیم بهتر است در ابتدای امر ترکه را تعریف کنیم تا مطالب راحت تر درک شود.

ترکه چیست؟

وکیل ارث در اصفهان بیان می کند که ترکه یا ارث در معنای لغوی به اموالی گفته می شود که شخص متوفی بعد از فوت، از خود به جای می گذارد. در اصطلاح حقوقی نیز ترکه همین معنی را می دهد.

این اموال و حقوقی که از متوفی باقی می ماند به صورت مشاع است و تمام ورثه در آن حق مالکیت دارند. به دیگر بیان با فوت شخص متوفی ترکه وجود پیدا می کند و به نوعی باعث شراکت شرکا در آن می شود، شراکتی که اجباری و به حکم قانون است.

لذا ورثه برای این که بتوانند این مالکیت مشاع را به مالکیت مفروز تبدیل کرده و به عبارتی هر یک سهم خود را بردارند، باید به پرداخت نمودن بدهی ها و دیون متوفی اقدام کنند و سپس آن چه که باقی ماند را طبق مقررات میان خود تقسیم کنند.

با تقسیم کردن ترکه یا همان ارث این شراکت اجباری نیز پایان می گیرد. پس در حالتی که متوفی نه بدهی داشته باشد و نه به نفع شخصی وصیت کرده باشد، ترکه به طور کامل به مالکیت ورثه در می آید.

حقوق و ترکه: آیا می‌توانید ترکه را رد کنید؟

وکیل دادگستری در اصفهان اضافه می کند باید دقت نمود که ترکه تنها شامل اموال منقول و غیر منقول نمی شود بلکه حقوق مالی نیز داخل در ترکه محسوب می شود. اما حقوق مالی چه مواردی است؟

حقوق مالی که داخل در ترکه حساب می شود عبارت است از حق فسخ، رد کردن یا قبول معامله فضولی ، حق اخذ به شفعه و یا حق رهن مرتهن نسبت به عین مرهونه.

با این حساب ترکه هم شامل دارایی مثبت می شود و هم شامل دارایی منفی. دارایی مثبت از قبیل اموال و حقوق و دارایی منفی شامل بدهی های فرد می شود.

👈«مهر و موم ترکه چقدر طول میکشد؟!»👉

لازم به ذکر است که ترکه یا ارث به نوعی دارای شخصیت حقوقی مستقل است، یعنی همچون یک شخص طلب یا بدهی دارد. البته باید خاطر نشان کرد که تنها بخش مثبت ترکه است که به ورثه می رسد و بخش منفی آن که شامل دیون است بین ترکه تقسیم نمی شود.

قبول و رد ارث توسط وراث

وارثان در برابر ترکه چه موضعی دارند؟

وکیل ارث : وارثان متوفی در مقابل ترکه بر اساس رضای خود به جانشینی مورث، ممکن است یکی از این سه موضع زیر را داشته باشند:

1. قبول بی قید ترکه:  در این وضعیت وارث می پذیرد که ارث را ببرد و دیون و واجبات مالی متوفی را پرداخت کند. غالبا ورثه ای که به متوفی نزدیک تر هستند این وضعیت را قبول می کنند تا خانواده را در همان حالت حفظ کنند.

2. قبول در حدود صورت تحریر ترکه:  در این وضعیت نیز وراث ترکه را قبول می کنند اما با شرط در حدود صورت تحریر ترکه. قبول ترکه به این شرط به این معنا ست که وراث صرفا تا آن میزانی از ترکه که به آن ها می رسد مسئول پرداخت دیون هستند. البته این وضعیت آن چنان هم در حقوق ما اثری ندارد، زیرا در هر حال وراث وظیفه ندارند که از اموال خود بدهی متوفی را بپردازند.

3. رد ترکه: این وضعیت حالتی را نشان می دهد که وارث ترکه را رد می کند و در حقیقت در امر اداره و تصفیه هیچ دخالتی نمی کند. اما در صورتی که بعد از آن که ترکه تصفیه شد چیزی از آن باقی ماند، به وارثان داده می شود. در حقیقت همانطور که در ابتدای مقاله بیان نمودیم رد کردن ترکه به این معنا نیست که مالکیت ترکه رد شود بلکه صرفا اداره کردن و تصفیه نمودن آن را رد می کند.

👈«تحریر ترکه یعنی چه؟ نمونه دادخواست ترکه»👉

در ماده 240 از قانون امور حسبی در خصوص تملک ترکه مقرر شده است:« ورثه متوفی می ‌توانند ترکه را قبول کرده که دیون متوفی را بپردازند و یا ترکه را واگذار و رد کنند که به بستانکاران داده شود و نیز‌ می ‌توانند قبول یا رد خود را منوط به تحریر ترکه نمایند و پس از تحریر ترکه دیون و ترکه را مطابق صورت تحریر قبول یا رد نمایند و یا تصفیه ترکه را از‌ دادگاه بخواهند.»

ماده 240 قانون

تقاضای تصفیه ی ترکه باعث نمی شد که تغییری در وضع مالکیت ترکه ایجاد شود. و به بیان بهتر وارثان با رد ترکه وظیفه ی اداره و دخالت در ترکه را به یک مقام دولتی می سپارند. و خود در ترکه دخالتی نمی کنند.

الف) قبول ترکه و آثار قبول ترکه

وارث لازم است اراده ی خود را برای قبول ترکه اعلام کند، این اعلام اراده ممکن است به صورت صریح باشد و یا ضمنی.
ماده 242 قانون امور حسبی در تعریف اعلام اراده صریح و ضمنی می گوید:« قبول ترکه ممکن است صریح باشد یا ضمنی.
‌قبول صریح آن است که به موجب سند رسمی یا عادی قبول خود را به دادگاه اطلاع بدهند.

‌قبول ضمنی آن است که عملیاتی در ترکه نمایند که کاشف از قبول ترکه و اداء دیون باشد از قبیل بیع و صلح و هبه و رهن و امثال آن که به طور وضوح‌ کشف از قبول ترکه نماید.»
مستفاد از این ماده متوجه می شویم که قبول صریح ترکه باید به صورت کتبی و خطاب به دادگاه باشد و به طور مستقیم نشان دهنده ی قبول ترکه باشد.

در نتیجه با توجه به ماده فوق الذکر قبول صریح ترکه یک عمل تشریفاتی است. لازم به ذکر است که قبول کردن در جلسه ی دادگاه هم چون به امضای وارث می رسد همان حکم قبول صریح را دارد.

اما قبول ضمنی به این معناست که ورثه اقدامی در ترکه انجام دهد که نشان دهنده از قبول ترکه باشد. به طور مثال آن را بفروش و یا رهن بگذارد و … . به عبارت دیگر تصرف کردن در ترکه نه اداره آن نشان از قبول ضمنی ترکه دارد.

نکته ای که وکیل ارث بیان می کند این است که در قانون اصولا سکوت نمودن به معنای قبول نیست ولی درخصوص ترکه چون کاملا به نفع ورثه است چنانچه بیشتر از یک ماه از تاریخ فوت متوفی سکوت کنند، سکوت آن ها قبول ضمنی ترکه تلقی می شود.

قبول و رد ترکه ارث

ب) رد ترکه چیست؟

وکیل ارث در اصفهان بیان می دارد در ماده 249 از قانون امور حسبی حکم شده است. که:« وارثی که ترکه را رد می‌کند باید کتباً یا شفاهاً به دادگاه اطلاع بدهد اطلاع مزبور در دفتر مخصوصی ثبت خواهد شد. این رد نباید معلق یا‌ مشروط باشد.»

بنابراین از این ماده در می یابیم که وارث باید اراده ی ترک خود را به دادگاه اعلام کند. تا موثر باشد و این رد او در دفتر مخصوص ثبت می شود تا تاریخ آن مشخص باشد. البته لازم به ذکر است که رد ترکه باید در مهلتی که معین شده است اعلام شود.

البته علاوه بر اعلام رد در مهلت مقرر شروط دیگری نیز برای نفوذ رد ترکه وجود دارد. که وکیل اصفهان به این ترتیب آن ها را بیان می کند:

• 1) رد ترکه باید در دادگاه اعلام شود
• 2) رد ترکه باید به صورت منجز و مطلق باشد
• 3) رد ترکه باید در مهلت معین اعلام بشود

رد ترکه چه آثاری به دنبال دارد؟

رد کردن ترکه آثاری به دنبال دارد که مهم ترین آن ها از بین رفتن. ولایت وارث بر ترکه و همچنین ساقط شدن تعهد و وظیفه ی او جهت پرداخت کردن بدهی ها و دیون مورث است.

1) از بین بردن ولایت وارثه بر ترکه:

در این خصوص دو حالت وجود دارد. یا همه وارثان ترکه را رد می کنند یا فقط بعضی از آن ها رد می کنند.
در حالت اول بر اساس ماده 254 قانون امور حسبی ترکه در حکم ترکه بی وارث محسوب می شود. و به همان شکل اداره و تصفیه می شود با این تقاوت که اگر از ترکه چیزی باقی ماند به ورثه رد می شود. نتیجه ترکه رد شد.ه بی صاحب نیست.

در حالت دوم آن عده از وارثانی که ترکه را پذیرفته اند بر آن ولایت دارند. و آن هایی هم که رد کردند نمی توانند به عملیات آن ها اعتراض کنند.

2) سقوط تعهد وارثان به پرداخت دیون:

بنا بر گفت ی وکیل ارث. دین شخص متوفی به ترکه ی او تعلق می گیرد؛ ولی به این علت که وارث این امکان را دارد. که دین را از مال خود بپردازد، قبول ترکه از سوی ورثه نشان از این است که ترکه کفاف پرداخت دیون را می دهد. بنابراین منظور از سقوط تعهد این است که سقوط تعهد ناشی از اماره کفایت ترکه است. که به زیان وارثان قبول کننده و در برابر وارثانی که آن را رد کرده اند اعتبار ندارد.