افشا کردن اسرار بیمار-مسائل حقوقی و اخلاقی افشای اطلاعات بیماران

افشا کردن اسرار بیمار: رازداری یک حسن اخلاق محسوب می‌شود که نقطه مقابل فاش کردن اسرار دیگران است. برملا کردن اسرار دیگران ممکن است به هر روشی انجام گردد که در هر صورت عملی زشت و ناپسند خواهد بود.

حساسیت این امر در بعضی از کسب و کارها بسیار بیشتر از امور دیگر می‌باشد و احترام به آن از مناسک شغلی می‌باشد به حدی که قانون جهت عدم رعایت آن مجازات در نظر گرفته است.

یکی از موضوعات مهم در علم پزشکی، اعتماد بیمار به پزشک می‌باشد؛ اعتماد میان بیمار و پزشک حتی بر جریان درمان نیز تاثیر خواهد گذاشت.

به همین خاطر در قانون جهن افشای اسرار بیمار و نوع بیماری مجازات در نظر گرفته شده است. حامد امیری وکیل جرایم پزشکی در اصفهان قصد دارد در این مقاله به بررسی جرم افشا کردن اسرار بیمار و مجازات افشا کردن اسرار بیمار توسط پزشک بپردازد.

پیشنهاد ما این است که حتما این مطلب را تا انتها مطالعه کنید و به این ترتیب از حقوق خود در مقابل پزشکان بیشتر آگاه باشید در پایان هم اگر سوال یا نظری داشتید برای ما کامنت بگذارید.

تکلیف پزشک به حفظ اسرار بیمار

زمانی که بیمار به پزشک مراجعه می‌نماید در بیشتر مواقع حال نامساعدی دارد و از بیماری جسمی و روحی رنج می‌برد. بنابراین بر حسب ذات و طبیعت انسان، بیمار به پزشک مراجعه نموده و او را امین خود تصور می‌کند که در مقابل پرداخت حق الطبابه به پزشک، جسم و جان خود را نیز به او می‌سپارد.

بنابراین در جهت تشخیص اکثر بیماری‌ها و در جریان انجام اکثر معاینات، پزشک به بیمار نزدیک شده و از خصوصی‌ترین مسائل بیمار مطلع می‌گردد.

اکنون فرض کنید اگر پزشکی نسبت به فاش نمودن اسرار بیمار اقدام کند، آیا سنگ روی سنگ بند خواهد ماند؟ در بیشتر موارد افراد از بروز و بیان این موضوع بیمار می‌باشند و یا به بیماری خاصی مبتلا شده‌اند احساس شرم و خجالت نموده و بیماری خود را از پنهان می‌کنند.

حال در شرایطی اگر افشای اسرار بیمار توسط پزشک محرز گردد، غم و اضطراب بیمار به غیر از بیماری‌اش از بابت افسردگی ناشی از اطلاع همگان و افشای اسرار بیماری وی بیشتر خواهد شد.

سوگندنامه‌ بقراط و افشای اسرار بیمار

پزشکان با سوگندی که یاد می‌کنند خود را در مقابل صیانت از اسرار بیمار و عدم افشای اسرار بیمار ملزم، متعهد و مکلف می‌کنند.

از این رو، مادام وجدان آنها و ندای درون و نفسی که در صورت کار خطا و اشتباه انسان را سرزنش می‌کند، از رفتار پزشک در خصوص افشای اسرار بیمار مراقبت خواهد کرد و مانع از افشای اسرار بیمار برای ایشان است.

حتما بخوانید : برائت نامه پزشکی چیست ؟

بیماری هر فرد منوط به احوالات شخصی و زندگی خصوصی وی است و فردی همچون پزشک که بر مبنای شغل و حرفه‌ خود از این اسرار مطلع می‌گردد، می‌بایست در صیانت اسرار بیماران و عدم افشای اسرار بیماران بسیار تلاش نماید.

در سوگندنامه‌ بقراط چنین بیان شده است که: «هر آنچه در رابطه با زندگی مردم و مراقبت از بیماران یا حتی جدا از آن، می‌بینم و یا می‌شنوم که نباید فاش شود را نزد خود نگاه خواهم داشت و چنین چیز‌هایی را به عنوان یک راز محفوظ خواهم داشت».

اصل بر این می‌باشد که تنها در صورت توافق بیمار می‌توان اطلاعات او را به اشخاص دیگر فاش نمود و در غیر این صورت می‌بایست نزد پزشک به امانت باشد و اهمیت این موضوع در اسناد بین‌المللی اعم از معاهده‌ پزشکی ۱۹۴۸ ژنو و اصلاحیه‌ ۱۹۶۸ آن نیز موجود می‌باشد.

صیانت از اسرار بیمار توسط پزشک و کادر درمانی جزو حقوق قانونی بیمار محسوب می‌شود. به طوری که که حتی ماده‌ ۶ منشور حقوق بیمار ایران مصوب ۱۳۸۰ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی چنین بیان داشته است:

«بیمار حق دارد جهت حفظ حریم شخصی خود، از محرمانه ماندن محتوای پرونده‌ی پزشکی، نتایج معاینات و مشاوره‌های بالینی جز در مواردی که بر اساس وظایف قانونی از گروه معالج صورت می‌گیرد، اطمینان حاصل نماید.»

نظر قانون درباره‌ جرم افشای اسرار حرفه‌ای

ماده (۶۴۸) قانون مجازات اسلامی مقرر داشته‌است که:

«اطبا و جراحان و ماما‌ها و دارو فروشان و کلیه‌ی کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند، هرگاه در غیر از موارد قانونی، اسرار مردم را افشا کنند، به سه ماه و یک روز تا یک سال و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی، محکوم می‌شود.»

قانون‌گذار مرتکبین جرم افشای اسرار را تمامی افرادی می‌داند که متناسب با شغل خود محرم اسرار بیماران می‌شوند و به دلیل اعتمادی که بیماران به آنها دارند، گاها اسرار خود را برای ایشان می‌گویند و یا آنکه آنها به صورت طبیعی از راز‌های مردم آگاه می‌شوند.

در قانون مجازات اسلامی، جرمی با نام افشای اسرار جرم شناخته. بنابراین، چنانچه این افراد اسرار کسانی را که به ایشان اعتماد داشته‌اند، بازگو نمایند ضرر آن در نتیجه متوجه جامعه خواهد شد.

چرا که مردم تا آنجا که ممکن است به پزشک یا روان‌شناس یا وکیل یا… مراجعه نمی‌کنند و در نتیجه‌ مراجعه نکردن سلامت و امنیت جامعه دچار خطر می‌شود.

پس، قانون‌گذار این مسائل را جرم شناخته تا سلامت و امنیت جامعه حفظ گردد. همین معیار، عده‌ای از حقوقدانان معتقدند. که این جرم جنبه عمومی داشته و تعقیب آن به شاکی خصوصی نمی‌باشد.

جرم افشا کردن اسرار بیمار

ماده 4 آیین نامه انتظامی رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه‌ای شاغلین حرفه‌های پزشکی در سازمان مقرر داشته است:

«شاغلین حرفه‌های پزشکی حق افشای اسرار و نوع بیماری بیمار. مگر به موجب قانون مصوب مجلس شورای اسلامی را ندارند.»

لذا بر حسب این ماده افشای اسرار بیمار یک امر مجرمانه شناخته می‌شود. و چنانچه پزشک یا دیگر اشخاص به این شغل همچون پرستاران به فاش کردن اسرار بیمار اقدام نمایند، مجرم به حساب می‌آیند.

مجازات افشا کردن اسرار بیمار

در قانون مجازات اسلامی نیز مجازات جرم افشای اسرار بیمار مشخص گردیده است. بر اساس ماده 648 این قانون:

«اطباء و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند. هر گاه در غیر از موارد ‌قانونی، اسرار مردم را افشا کنند. به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم ‌می‌شوند.»

بنابراین مشاهده می‌شود که بر حسب این ماده مجازات جرم افشای اسرار بیمار تعیین گردیده است. جرم افشای اسرار بیمار و نوع آن در مرتبه جرائم تعزیری می‌باشد. بنابراین مجازات آن هم مجازات تعزیری است و ممکن است در صورت وجود شرایط لازم مشمول تخفیف در مجازات گردد.

با این حال مضاف بر مجازاتی که قانون مجازات اسلامی برای افشاگران اسرار بیمار پیش بینی نموده است. این امر یک تخلف انتظامی نیز شناخته می‌شود که سازمان نظام پزشکی کشور به آن رسیدگی می‌نماید. این مجازات عبارت است از:

• الف) هشدار یا توبیخ شفاهی در حضور هیات مدیره نظام پزشکی محل
• ب) هشدار یا توبیخ کتبی با ذکر در پرونده نظام پزشکی محل
• ج) در صورت تکرار مجدد توبیخ کتبی با ذکر در پرونده نظام پزشکی. و نشریه نظام پزشکی محل یا چسباندن رای در تابلو اعلانات نظام پزشکی محل یا محرومیت از شغل پزشکی. و وابسته از سه ماه تا یک سال در محل ارتکاب تخلف.

مصادیق اسرار بیمار

مصادیق اسرار بیمار که افشای آن مجازات به دنبال دارد را می‌توان به موارد زیر اشاره داشت. که البته حصری نبوده و ممکن است در موارد متعدد متفاوت باشند:

• • نام بیمار
• • شرح بیماری
• • شرح درمان
• • نام پزشک معالج

موارد مجاز جهت افشای اسرار

افشا کردن اسرار بیمار به طور مطلق جرم نبوده. و در مواردی، پزشک طبق قانون، علاوه بر آنکه مجاز به افشای اسرار می‌باشد، همچنین می‌‌تواند در صورت لزوم به طور قانونی ارائه اطلاعات نماید.

چنانچه طبق دستور مقام قضایی نیاز باشد تا پزشک اطلاعاتی را جهت کشف حقیقت در اختیار مرجع قضایی قرار دهد. پزشک موظف می‌باشد که این اطلاعات را به مرجع قضایی ارائه دهد و این موضوع، جزو موارد افشا کردن اسرار به حساب نمی‌آید.

حتما بخوانید : مسئولیت پزشک در حقوق ایران

همچنین ماده‌ ۱۳ قانون جلوگیری از بیماری‌های آمیزشی و واگیردار مصوّب سال ۱۳۲۰ مقرر می‌دارد که با در نظر گرفتن آثار غیر قابل جبرانی که بیماری‌های واگیردار بر جامعه خواهد داشت، ابتلا به این بیماری‌ها به منظور حفظ سلامتی اشخاص می‌تواند به اطلاع خانواده برسد که این نیز افشای جرم محسوب نمی‌شود.

در صورت رضایت و توافق مریض، پزشک خواهد توانست اسرار را در اختیار اشخاص دیگری بگذارد و در این خصوص، راز داری یک اصل تام به شمار نمی‌رود.

نتیجه گیری

در این مطلب سعی‌مان بر این بود که به طور کامل جرم افشای اسرار بیمار توسط پزشک و همچنین مجازات آن را بیان کنیم و دانستیم که در قانون مجازات اسلامی، جرمی با نام افشای اسرار جرم شناخته شده است و برای آن مجازات سه ماه تا یک سال حبس و یا جریمه نقدی تا شش میلیون ریال در نظر گرفته شده است.

همچنین این جرم قابل گذشت بوده و با خواست شاکی رسیدگی شروع می‌گردد و با خواست وی نیز قرار موقوفی تعقیب یا اجرا صادر خواهد شد.

در مورد افشای اسرار نکته‌ای که قابل ذکر می‌باشد این است که اشخاصی می‌توانند این عمل را انجام دهند که بسته به شغل خود محرم اسرار دیگری هستند مانند پزشک و وکیل، ولی اگر برای مثال خدمتکار وکیلی به طور اتفاقی به این اسرار دسترسی پیدا کند و آن را افشا نماید قابل مجازات نیست.