حضانت فرزند یا فرزندان بعد از فوت پدر و ازدواج مادر با چه کسی است؟

حضانت فرزند بعد از فوت پدر: به موجب قانون مدنی مدیریت و رهبری خانواده با پدر بوده و پدر موظف می‌باشد که کلیه هزینه‌های زندگی همسر و فرزندان خود را پرداخت کند. لیکن این موضوع به این معنا نیست که حق حضانت و نگهداری فرزند یا فرزندان صرفا با پدر یا شخصی است که وی مشخص می‌کند.

حضانت فرزندان مشترک جزو حقوق و وظایف مهم والدین می‌باشد. و به طور قانونی حضانت فرزندان اعم از دختر و پسر تا سن هفت سالگی با مادر خواهد بود. و پس از آن برای دختر تا پایان سن نه سالگی و برای فرزند پسر تا پایان سن پانزده سالگی با پدر می‌باشد. کلی به طور کلی مبنای تعیین حضانت، صلاح و منفعت فرزند خواهد بود. که در صورت ازدواج مادر حضانت کودک با تقاضای پدر از وی سلب خواهد گردید.

حال امکان دارد برای برخی از مادرهایی که به دلیل فوت شوهر خود حضانت کودک را عهده‌دار شده‌اند. این سوال مطرح گردد که در صورتی که ازدواج کنند حضانت فرزند از ایشان سلب خواهد گردید؟ حامد امیری وکیل باتجربه و خوب حضانت فرزند و دعاوی خانواده تصمیم دارد در این مقاله ضمن تعریف حضانت فرزند به موضوع تکلیف حضانت فرزند بعد از فوت پدر و ازدواج مادر چیست؟ بپردازد. تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

حضانت فرزند چیست؟

مراقبت و نگهداری جسمی، روحی، مادی و معنوی فرزندان و همچنین تعلیم و تربیت آنان با والدین است. حضانت از ولایت و قیمومت مستقل بوده و جدای از موضوع مالی و تامین هزینه‌ها و مخارج فرزند که جزو وظایف و تکالیف پدر می‌باشد، عهده‌دار شدن حضانت فرزند فقط حق پدر و پدربزرگ پدری نیست. با استناد به ماده 1168 قانون مدنی، حضانت هم حق و هم تکلیف والدین می‌باشد.

به این معنی که هر یک از پدر و مادر، مسئولیت تربیت کودک و فرزند خود را بر عهده داشته و این حق را دارند. که حضانت و سرپرستی فرزند خود را بد عهده گیرند. و قانون به غیر از موارد استثنایی و عدم صلاح و منفعت کودک این حق دا ندارد. که ایشان را از این حق مسلمشان محروم سازد. از سویی دیگر هر یک از پدر و مادر موظف می‌باشند. تا مادامی که در قید حیات هستند و توانایی آن را دارند، از فرزند خود نگهداری کرده و آنان را تربیت کنند. لازم به ذکر است که در این حق دختر و پسر بودن فرزند تفاوتی ایجاد نخواهد کرد.

آنچه که در حضانت از هر چیزی مهم‌تر است صلاح و منفعت فرزند است. و بر همین اساس قانون در مرحله نخست مصلحت کودک را در نظر خواهد گرفت. و بعد از آن حق پدر و مادر به جهت مراقبت و حضانت کودک را در نظر می‌گیرد. در چنین شرایطی که مصلحت کودک در اولویت است. در صورتی که صلاح کودک ایجاب کند که نزد هیچ کدام از والدین خود نباشد. قاضی دادگاه خانواده رأی به حضانت فرزند به شخص ثالثی خواهد داد.

گاها ممکن است فوت، طلاق و جدایی والدین منجر به از بین رفتن رابطه زوجیت شود. لیکن هیچ چیزی قادر نخواهد بود که رابطه خونی پدر و فرزندی و مادر و فرزندی را از بین ببرد. از این رو به غیر از انحراف اخلاقی پدر و مادر که به صلاح و منفعت فرزند نیست. امکان سلب حق حضانت فرزند از والدین وی وجود نخواهد داشت.

نکاتی که در خصوص حضانت فرزند وجود دارد به شرح ذیل است:

به استناد ماده 1172 قانون مدنی، هر یک از پدر و مادر موظف می‌باشند. طی مدت زمانی که حضانت کودک را بر عهده دارند. از فرزندان دختر و پسر خود نگهداری و مراقبت نموده و حق این را ندارند که از مراقبت آنان خودداری کنند.

چنانچه والدین از حضانت فرزند اجتناب ورزند، قاضی دادگاه به درخواست. قیم یا بستگان کودک و یا حتی اشخاص ثالث به درخواست دادستان پدر و مادر کودک را ملزم به مراقبت و نگهداری از وی می‌کند. چنانچه الزام آن‌ها به حضانت از سوی دادگاه میسر یا مؤثر واقع نگردد. قاضی وظیفه نگهداری و حضانت را به هزینه پدر قرار می‌دهد و هر زمان پدر از دنیا برود، به هزینه مادر تأمین خواهد نمود.

بر اساس ماده 1174 قانون مدنی، هر یک از پدر و مادر که کودک در حضانت او قرار دارد. حق ملاقات با کودک خود را خواهد داشت. به موجب ماده مذکور، هر یک از پدر و مادر از این حق برخوردار هستند. که طی مدت‌ زمان‌های مشخصی با فرزند خود ملاقات کنند. و حتی فساد اخلاقی مادر یا پدر نیز مانع از ملاقات او با فرزندش نخواهد شد.

حضانت فرزند مشترک اعم از دختر و پسر پس از فوت پدر با مادر خواهد بود. در صورتی که ماد‌ر به لحاظ اخلاقی و صلاحیت فردی و مالی مشکلی جهت نگهد‌اری و مراقبت از فرزند‌ان ند‌اشته باشد‌.

حضانت فرزند بعد از فوت پدر و ازدواج مادر

همانطور که در مطالب فوق بیان کردیم، حضانت و نگهداری فرزند بر ذمه والدین ایشان بوده و امکان اینکه بدون دلیل موجه آنها را از داشتن این حق محروم کرد، وجود ندارد و حق حضانت فرزند با ولایت و قیمومت کودک که موضوعی مالی است فرق خواهد داشت. وکیل حضانت اصفهان بیان میکند که: پس از مرگ پدر ولایت و قیمومت کودک بر ذمه پدربزرگ پدری یا جد پدری خواهد بود که در خصوص پرداخت نفقه نیز در همین قانون حاکم می‌باشد.

حضانت مسئله‌ای متفاوت از نفقه ولایت و قیمومت در امور مالی کودک می‌باشد و پس از مرگ پدر این حق مادر خواهد بود که از کودک خود نگهداری کند. عموم مردم بر این باور هستند که پس از مرگ پدر، جد پدری این حق را دارد که حضانت را از مادر سلب کند. در حالی که به طور قانونی چنانچه مادر از مشکل اخلاقی و روانی برخوردار نباشد قیم یا هر شخص دیگری پس از مرگ پدر حق نخواهد داشت حضانت فررندش را از وی بگیرد.

اما در طلاق والدین در صورتی که مادر عهده‌دار حضانت فرزند خود باشد و ازدواج مجدد کند، پدر این حق را دارد که از دادگاه تقاضای سلب حضانت از مادر نموده که البته مورد قبول دادگاه نیز قرار خواهد گرفت. چرا که ازدواج مادر از جمله موارد سلب حضانت مادر به شمار می‌رود.

لیکن سوالی که در اینجا مطرح می‌گردد این است که چنانچه پدر فوت شده باشد در مدت حضانت مادر در صورتی که وی مجددا ازدواج کند پدربزرگ پدری یا قیم وی حق دار از دادگاه درخواست سلب حضانت از مادر را داشته باشد؟

باید بگوییم که ماده قانونی خاصی به منظور پاسخگویی به این سوال در دسترس نیست تا به آن استناد کنیم. ولی با در نظر گرفتن ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی: «در صورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آن که زنده است خواهد بود هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد.» رویه متداول و عرف دادگاه‌ها در صورت شوهر کردن و ازدواج مجدد مادر، سلب حضانت از وی، مشروط به زنده بودن پدر خواهد بود و با مرگ وی، مادر در حضانت فرزند اعم از دختر یا پسر اولویت خواهد داشت. تفاوتی در این مسئله که پدر در مدت حیات خویش، حق خود در خصوص سلب حضانت از مادر را با تظر به ازدواج وی اعمال نموده باشد یا نکرده باشد، وجود نخواهد داشت همواره حضانت مادر پس از مرگ پدر رویه دادگاه خواهد بود.

در صورتی که جد پدری قیم یا هر شخص دیگری به دادگاه پس از فوت پدر و ازدواج مادر دادخواستی تسلیم کند که حضانت از مادر به علت ازدواج مجدد وی سلب گردد، دادخواست مورد قبول نخواهد بود، جز آنکه در ضمیمه دادخواست خود به منظور چنین درخواستی عللی ارائه نموده باشد و قادر به اثبات آن دلایل در دادگاه باشد. دلایلی از جمله اینکه همسر مادر آسیب‌های روحی، روانی و جسمی به فرزند وارد آورده باشد. در صورتی که اثبات شود سلامت جسمی و روحی فرزند در خطر بوده و یا عدم صلاحیت مادر به جهت حضانت به علت فساد اخلاقی خودش ثابت گردد، با شرایطی حضانت فرزند از مادر سلب خواهد گردید.

سخن آخر

حضانت و نگهداری فرزند بر ذمه والدین ایشان بوده و امکان اینکه بدون دلیل موجه آنها را از داشتن این حق محروم کرد، وجود ندارد. پس از مرگ پدر ولایت و قیمومت کودک بر ذمه پدربزرگ پدری یا جد پدری خواهد بود که در خصوص پرداخت نفقه نیز در همین قانون حاکم می‌باشد. حضانت مسئله‌ای متفاوت از نفقه ولایت و قیمومت در امور مالی کودک می‌باشد و پس از مرگ پدر این حق مادر خواهد بود که از کودک خود نگهداری کند.

سوالات متداول