تعداد شهود در اثبات جرم؟ آیا یک شاهد در دادگاه کافی است؟
برای اثبات تهدید چند شاهد لازم است
از جمله دلایل اثبات شکایت و جرم شهادت شهود میباشد که هم در دعاوی مدنی و هم در دعاوی کیفری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در حقیقت با استناد به شهادت شهود می‌توان جرم را اثبات نمود. ولی شهودی که به منظور اثبات ادعای طرف شکایت در دادگاه حضور پیدا می‌کنند می‌بایست دارای شرایطی باشند. که قانون مجازات اسلامی در خصوص شرایط شهادت مواردی را در نظر گرفته است.
تعداد شهود در دعاوی کیفری یا حقوقی
علاوه بر اینکه شرایط عمومی هر کدام از شهود بایستی محرز شود. تعداد شهود هم از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و با در نظر نوع دعوا تعداد شهود متفاوت خواهد بود.
در امور حقوقی و کیفری ادله اثبات دعوی به منظور اثبات ادعا و احقاق حق در آیین دادرسی مدنی و کیفری مشخص گردیده است.
شهادت در امور مدنی و کیفری به ه صورت هست؟
شهادت، قسم، علم قاضی و اقرار همگی جزو دلایل اثبات و روش‌های اثبات جرم. در امور کیفری بوده و اقرار، سند، سوگند، شهادت و امارات قضایی هم از دلایل اثبات دعوی در امور حقوقی هستند.
همانطور که در فوق بیان شد، از جمله دلایل اثبات دعوی، شهادت شهود است. به این خاطر که هر کدام از این دلایل اعم از شهادت شهود از احکام و قواعد مختص خود برخوردار میباشد. و اشخاصی که به دادگاه یا دادسرا مراجعه می‌کنند، قبل از طرح شکایت می‌بایست. از نحوه اثبات ادعای خود مطلع باشند، ضروری است تا با قوانین و مقررات مربوطه آشنایی داشته باشند.
تعداد شاهد در دادگاه
حامد امیری بهترین وکیل کیفری در اصفهان در این مقاله به بررسی تعداد شهود در اثبات جرم و شرایط شاهد در جرایم مذکور می‌پردازد. و در ادامه، دعاوی قابل اثبات با شهادت دو مرد و یا یک مرد و دو زن. دعاوی قابل اثبات با شهادت چهار زن، دو مرد، یا یک مرد و دو زن. دعاوی قابل اثبات با شهادت چهار زن، دو مرد، یا یک مرد و دو زن را توضیح خواهد داد. با ما همراه باشید.
تعداد شاهد در دعاوی کیفری
در ماده 199 قانون مجازات اسلامی در خصوص تعداد شهود در اثبات جرم چنین بیان کرده است که:
«حد نصاب شهادت در کلیه جرایم ، دو شاهد مرد است.
در زنا ، لواط ، تفحيذ و مساحقه که با چهار شاهد مرد اثبات می گردد.
برای اثبات زنای موجب حد جلد ، تراشيدن و يا تبعيد ، شهادت دو مرد و چهار زن عادل نيز كافی است.
زمانی كه مجازات غير از موارد مذكور است، حداقل شهادت سه مرد و دو زن عادل لازم است.
در اين مورد هرگاه دو مرد و چهار زن عادل به آن شهادت دهند تنها حد شلاق ، ثابت می شود .
جنايات موجب ديه با شهادت يک شاهد مرد و دو شاهد زن نيز قابل اثبات است.»
شرایط شهود در جرایم مذکور
در ماده 200 قانون مجازات، شرایط شهود. در جرایم مذکور بدین صورت میباشد که: «در خصوص شهادت بر زنا يا لواط، شاهد بايد حضوری عملی را که زنا يا لواط با آن محقق می شود ديده باشد و هرگاه شهادت مستند به مشاهده نباشد و همچنين در صورتی كه شهود به عدد لازم نرسند شهادت در خصوص زنا يا لواط، قذف محسوب می شود و موجب حد است.»
دعاوی قابل اثبات با شهادت شهود
با در نظر گرفتن قانون آیین دادرسی کیفری و مدنی متوجه می‌شویم که گواهی یا شهادت، از جمله اصلی‌ترین دلایل اثبات جرم است. ماده 230 قانون آیین دادرسی مدنی، جرایم قابل اثبات با شهادت شهود را در ۴ دسته تقسیم‌بندی کرده است، که در ادامه بیان خواهیم کرد.
در ماده مذکور قانون‌گذار تعداد و جنسیت شهود یا گواهان را هم در هر یک از گروه‌ها در نظر و تصریح نموده است. نگاهی مختصر به این ماده، بیانگر آن میباشد. که هنه دعاوی مالی و غیر مالی غیر از موارد خاص با شهادت قابل اثبات می‌باشند؛ چرا که مصادیق ذکر شده در این ماده دارای جنبه تمثیلی هستند.
از این رو، در همه جرایم که در ماده 230 قانون آیین دادرسی مدنی، بیان شده‌اند، شهادتی که از شرایط مقرر برخوردار بوده و تعداد و جنسیت شهود آن به صورت معین قانونی باشد، تحت عنوان ادله شرعی به دادگاه تسلیم شده و قاضی مکلف است شهادت آنها را معتبر تشخیص دهد. لازم به ذکر است که در شرایطی که تعداد یا جنسیت شهود به ترتیب مشخص در قانون نباشد، تشخیص ارزش و اعتبار این نوع شهادت با قاضی خواهد بود.
جرایم قابل اثبات با شهادت دو مرد و یا یک مرد و دو زن
علاوه بر جرایم قابل اثبات با شهادت شهود که صرفا با شهادت دو مرد قابل اثبات خواهند بود و آنها را در مطالب فوق مورد بررسی قرار دادیم، یک‌سری از جرایم با شهادت دو مرد یا یک مرد با دو زن قابل ثابت هستند.
در حقیقت، قانون‌گذار دو طرف دعوا را در شهادت دو شاهد مرد یا شهادت یک شاهد مرد و دو شاهد زن، انتخاب کرده است. جرایم مذکور بر اساس بند (ب) و (د) ماده 230 قانون آیین دادرسی مدنی، پیش بینی شده‌اند.
بر اساس بند (ب) ماده 230 قانون آیین دادرسی مدنی: «دعاوی مالی یا آنچه که مقصود از آن مال میباشد، از جمله دین، ثمن مبیع، معاملات، وقف، اجاره، وصیت به نفع مدعی، غصب، جنایات خطائی و شبه عمد که موجب دیه است، با گواهی دو مرد یا یک مرد و دو زن قابل اثبات می‌باشند.»
همچنین به موجب بند (د) ماده 230 قانون آیین دادرسی مدنی: « اصل نکاح، با گواهی دو مرد یا یک مرد و دو زن، اثبات می شود.» همانگونه که در متن ماده مذکور بیان شده است. صرفا اصل ازدواج قابل اثبات با شهادت دو مرد یا یک مرد و دو زن است و مشتقات آن دربرگیرنده نوع ازدواج (از جمله دائم و موقت)، مشمول این حکم نمی‌باشند.
جرایم قابل اثبات با شهادت چهار زن، دو مرد، یا یک مرد و دو زن
در مطالب فوق، جرایم قابل اثبات با شهادت شهود را توضیح دادیم و جرایم یا دعاوی قابل اثبات با شهادت دو مرد و دعاوی یا جرایم قابل اثبات با شهادت دو مرد و یا یک مرد و دو زن را عنوان کردیم.
علاوه بر دعاوی مذکور، بعضی از جرایم امکان اثبات با شهادت چهار زن به تنهایی، دو مرد به تنهایی و یک مرد و دو زن را داشته که در بند (ج) ماده 230 قانون آیین دادرسی مدنی، پیش بینی شده‌اند.
دعاوی ذکر شده عبارت است از: «دعاوی که اطلاع بر آنها، معمولا در اختیار زنان است؛ از قبیل ولادت، رضاع، بکارت، عیوب درونی زنان، که با شهادت چهار زن، دو مرد، یک مرد و دو زن اثبات می‌شوند.» چنین دعاوی، تنها دعاوی می‌باشند که به تنهایی با شهادت چهار زن قابل اثبات خواهند بود.
دعاوی و جرایم قابل اثبات به همراه شهادت و سوگند
علاوه بر دعاوی و جرایم قابل اثبات با شهادت شهود، در قسمت‌های پیشین، در قانون آیین دادرسی مدنی، دعاوی در نظر گرفته شده است که مدعی قادر است به جهت اثبات آنها شهود دارای شرایط به تعداد و جنسیت مقرر را معرفی نماید و یا آنکه از دو مورد شهود و سوگند بهره‌گیری کند.
طبق گفته مشاور حقوقی اصفهان به موجب بند (ب) ماده 230 قانون آیین دادرسی مدنی: «دعاوی مالی یا آنچه که مقصود از آن، مال می باشد، از قبیل دین، ثمن مبیع، معاملات، وقف، اجاره، وصیت به نفع مدعی، غصب، جنایات خطایی و شبه عمد که موجب دیه است، با گواهی دو مرد یا یک مرد و دو زن، اثبات خواهد شد.»
همچنین بر اساس ماده 277 قانون آیین دادرسی مدنی:
«در کلیه دعاوی مالی که به هر علت و سببی به ذمه تعلق می گیرد؛ از قبیل قرض، ثمن معامله، مال الاجاره، دیه جنایات، مهریه، نفقه، ضمان به تلف یا اتلاف و همچنین، دعاوی که مقصود از آن مال است از جمله بیع، صلح، اجازه، هبه، وصیت به نفع مدعی، جنایت خطایی و شبه عمد موجب دیه، چنانچه برای خواهان امکان اقامه بینه شرعی نباشد، می تواند با معرفی یک گواه مرد یا دو گواه زن به ضمیمه سوگند ادعای خود را اثبات کند.»
جمع بندی
جمله دلایل اثبات دعوی، شهادت شهود است. به این خاطر که هر کدام از این دلایل اعم از شهادت شهود از احکام و قواعد مختص خود برخوردار میباشد و اشخاصی که به دادگاه یا دادسرا مراجعه می‌کنند، قبل از طرح شکایت می‌بایست از نحوه اثبات ادعای خود مطلع باشند، ضروری است تا با قوانین و مقررات مربوطه آشنایی داشته باشند. در ماده 199 قانون مجازات اسلامی در خصوص تعداد شهود در اثبات جرم چنین بیان کرده است که: «حد نصاب شهادت در کلیه جرایم ، دو شاهد مرد است.
در زنا ، لواط ، تفحيذ و مساحقه که با چهار شاهد مرد اثبات می گردد. برای اثبات زناي موجب حد جلد، تراشيدن و يا تبعيد، شهادت دو مرد و چهار زن عادل نيز كافی است. زمانی كه مجازات غير از موارد مذكور است، حداقل شهادت سه مرد و دو زن عادل لازم است. در اين مورد هرگاه دو مرد و چهار زن عادل به آن شهادت دهند تنها حد شلاق، ثابت مي‌شود.
جنايات موجب ديه با شهادت يک شاهد مرد و دو شاهد زن نيز قابل اثبات است.»