آنچه باید در مورد چک صیادی و ثبت آن بدانید
در شیوه دسته چک صیادی ، دسته چک‌های کلیه‌ی بانک‌ها به‌صورت یک‌شکل و یک‌رنگ صادر می‌گردند که به‌منظور استانداردسازی و یکپارچه‌سازی طراحی گردیده‌اند و ماهیت اوراق بهادار را خواهند یافت.
بر مبنای آن، دسته چک دیگر توسط بانک‌ها صادر نمی‌گردد، بلکه درخواست‌کننده دسته چک توسط سامانه بانک مرکزی اعتبارسنجی می‌شود و صدور دسته‌چک منوط به کسب صلاحیت درخواست‌کننده خواهد شد.
در این روش صدور دسته‌چک‌های جدید رابطه درخواست‌کننده دسته‌چک با شعبه به رابطه درخواست‌کننده با سامانه صیاد تغییر می‌یابد. از طریق این سامانه یک‌پارچه صدور چک، اطلاعات چک به‌روش آنلاین در اختیار درخواست‌کننده قرار می‌گیرد.
در ادامه این مقاله بیشتر درباره چک صیادی صحبت خواهیم کرد و به مراحل دریافت و مزایای چک نیز می پردازیم. این مقاله را تا پایان مطالعه کرده و نظرات خود را درج نمایید.
مزایا و ویژگی‌های سامانه چک صیادی
1) خدمات دریافت چک به‌صورت غیرحضوری
2) برطرف‌شدن معضل چک‌های جعلی و کاهش خطرهای جعل چک
3) استعلام اعتبار مالک حساب و صاحب امضا
4) ارائه ندادن دسته‌چک به افرادی که سوء عملکرد دارند
5) افزایش دادن اعتبار دسته‌چک با ارزیابی دقیق سوابق متقاضی
6) حذف شدن قدرت شعبه‌ها در صدور دسته‌چک
به غیراز مزایای ارائه شده پیشین، چک‌های صیادی از خصوصیت امنیتی برخوردار می‌باشند؛ یعنی سری و سریال‌های چک به‌طور برجسته چاپ‌گردیده که تماماً قابل‌لمس می‌باشند.
نمونه چک صیادی
یک طرح مخفی در برگه چک وجود دارد که توسط عموم مردم به‌راحتی قابل تشخیص میباشد. همچنین خصوصیات امنیتی حرفه‌ای به چک‌ها اضافه گردیده که جهت بانکدارها و افرادی که به‌طور مستمرو مکرری از چک‌ها استفاده می‌کنند قابل‌استفاده است.
شماره چک یکتا
به گفته حامد امیری وکیل امور چک در اصفهان : از جمله تغییراتی که در دسته‌چک‌های جدید صورت گرفته، داشتن شماره یکتا میباشد.
شماره یکتا، شماره ویژه‌ی هر برگ چک میباشد که دریافت‌کننده چک این امکان را دارد که فقط با یک پیامک از مقدار اعتبار شخص صادرکننده چک اطلاع یابد.
با پیامک شماره یکتا به شماره‌ای که اعلام گردیده اطلاعات اصلی شخص صادر کننده چک به‌جهت گیرنده چک فرستاده می‌شود. همین‌طور به‌وسیله این سامانه ابعاد چک‌های گوناگون دولتی و خصوصی در معیار مناسب قرار خواهد گرفت و نهایتاً این چک کمتر در معرض جعل قرارخواهد گرفت.
در این مورد وجه تمایز چک‌ها تنها ذکر نام و آرم بانک صادرکننده میباشد. زمانی که این نوع چک‌ها صادر می‌شوند، بلافاصله پس از اینکه اولین چک فرد برگشت خورد، به این دلیل که امکان استعلام و آگاه شدن شخص مبنی بر بی‌اعتبار بودن وجود دارد، صدور مجدد چک از جانب صادرکننده و اخذ آن از جانب دریافت‌کننده امکان‌پذیر نخواهد بود.
شرایط دریافت دسته چک صیادی جدید
شخص درخواست‌کننده مجدد دسته‌چک با رجوع به شعبه، ثبت اولیه متقاضی صدور دسته‌چک را انجام می‌دهد و چنانچه از سوی رئیس شعبه تأیید شود، تقاضای وی برای استعلام، به سامانه صیاد بانک مرکزی ارسال می‌گردد.
در صورتی که درخواست کننده مجدد دسته‌چک از نظر بانک مرکزی، قابلیت دریافت دسته‌چک را داشته باشد، درخواست فرد از سامانه صیاد به گروه صادرکننده دسته‌چک جهت شخصی‌سازی و چاپ چک ارسال شده و دسته‌چک جدید صادر می‌گردد.
نحوه استعلام چک صیادی
بهترین وکیل حقوقی اصفهان می گوید:
در سامانه استعلام چک صیادی با نظر به شناسه استعلام تولیدی، امکان استعلام هر برگ چک از طریق بانک مرکزی ، به‌منظور امنیت بیشتر در زمینه مبادلات چک فراهم گردیده است.
اشخاص با فرستادن شناسه استعلام ۱۶ رقمی درج‌شده در چک‌های صیادی می‌توانند ازطریق سامانه استعلام پیامکی بانک از وضعیت اعتباری فرد صادرکننده از لحاظ تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی که در بانک مرکزی ثبت گردیده اطلاع یابند.
بر پایه آن همچنین در جواب پیامک، اطلاع رسانی به شکل درجه‌بندی شده بر مبنای یکی از رنگ‌های زیر اعلام می‌گردد:
وضعیت سفید: فردی که چک صادر کرده، فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی میباشد یا چنانچه سابقه دارد، کلیه‌ی موردها رفع سوء اثر گردیده است.
وضعیت زرد : فرد صادرکننده چک یک فقره چک برگشتی دارد یا حداکثر مبلغ ۵۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
وضعیت نارنجی : فرد صادرکننده چک دو الی چهار فقره چک برگشتی دارد یا حداکثر مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
وضعیت قهوه ای: فرد صادرکننده چک پنج تا ده فقره چک برگشتی دارد یا حداکثر مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
وضعیت قرمز : فرد صادرکننده چک بیش از ده فقره چک برگشتی دارد یا بیش از مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
هدف ایجاد سامانه صیاد
به‌منظور پیشگیری از سوءاستفاده از چک در معاملات (بهره‌ی ابزاری از چک جهت کلاهبرداری) همچنین صادر نشدن چک‌های بدون پشتوانه مالی و جعلی، سامانه چک‌های صیاد راه‌اندازی گردیده است.
در ضمن قدرت شعب بانک‌ها در صادر نمودن دسته چک‌ها ، به‌صورت دلخواه به اشخاص محدود می‌گردد. همچنین خدمات غیرحضوری در حوزه چک‌های صیاد بیشتر شده است.
بنابراین از صدور دسته چک برای اشخاص بدون صلاحیت و اشخاصی که دارای سابقه بد بانکی می‌باشند جلوگیری می‌نماید و به‌صورت مکرر وضعیت عملکرد مالی صادرکننده این‌نوع چک‌ها نظارت می‌گردد .
ممنوعیت‌های صادر کنندگان چک صیاد
حامد امیری وکیل پایه یک دادگستری بیان نمود: چک‌های صیاد جدید، دارای مزایای بیشتری، نسبت به چک‌های طرح قدیم می‌باشند. پس از اینکه چک‌های صیادی صادر شدند، ممنوعیت‌هایی به‌منظور صادر کنندگان، در نظر گرفته می‌شود که عبارتند از:
1) ضبط تمام حساب‌های صادر کننده چک در بانک‌ها
2) تعلق نگرفتن خدمات و تسهیلات بانکی به آنها
3) عدم صدور دسته چک جدید
4) عدم صدور کارت‌های عابر بانک
الزامات قانونی چک‌های جدید
کلیه‌ی صادرکنندگان، انتقال‌دهندگان و ذینفعان چک، موظف به رعایت نکات زیر هستند:
• کلیه‌ی چک‌های جدید در سامانه صیاد می‌بایست ثبت گردند، هنگام ثبت، تأیید و انتقال
• ممنوعیت برای دارندگان چک برگشتی که رفع سوء اثر نشده، از صدور چک جدید و ثبت آن در سامانه صیاد
• لزوم صدور چک در وجه دریافت‌کننده مشخص و ممنوع بودن صدور آن در وجه حامل
• جایگزینی پشت‌نویسی چک‌های طرح جدید از طریق ثبت انتقال در سامانه صیاد
• ثبت، صدور و انتقال چک در سامانه صیاد
ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد
1) اینترنت بانک و برنامک موبایلی بانک:
کاربر می‌بایست امکان دسترسی به این ابزار را از بانک خود تقاضا نماید. کاربر مراحل ثبت، تأیید و انتقال چک در سامانه صیاد را می‌تواند از طریق این ابزار انجام دهد.
شایان ذکر است که، قابلیت ثبت چک تنها توسط بانک صادرکننده آن دسته‌چک مقدور میباشد. بنابراین سایر مراحل اعم از تأیید و یا انتقال چک، هر کدام از بانک‌ها ازطریق این ابزار ممکن بوده است و لازم نیست که بانک کاربر با بانک صادرکننده آن چک (که لزوماً متعلق به آن شخص نیست) یکسان باشند.
2) برنامه‌های موبایلی حوزه پرداخت:
با وجود در اختیار بودن برنامه‌های حیطه پرداخت، خدمات پرکاربرد نظیر امکان ثبت چک (متعلق به هر یک از بانک‌ها)، تأیید چک (چکی که کاربر مبنی بر ذینفع قصد دریافت آن را دارد و لازم است قبل از دریافت چک، اطلاعات ثبتی آن را استعلام نماید و با چک مطابقت دهد) و نیز انتقال چک، ازطریق برنامه‌های موبایلی ارائه می‌گردند.
با این وجود، از سوی بانک لازم نیست هیچ اقدامی، به‌منظور دسترسی به برنامه‌های مزبور صورت گیرد و اشخاص با دانلود برنامک‌های مزبور می‌توانند از آنها استفاده نمایند.
لازم به ذکر است که، برنامک‌های حیطه پرداخت فقط قابلیت ارائه خدمات به کاربران حقیقی و حساب‌های انفرادی را دارا می‌باشند.
رجوع به سامانه صیاد توسط برنامه‌های موبایلی حیطه پرداخت به‌منظور ثبت، تأیید یا انتقال چک تنها می‌بایست از طریق موبایلی که سیم‌کارت آن تعلق به خود شخص دارد، صورت گیرد.(کلیه‌ی برنامه‌های مورد‌استفاده در این زمینه توسط وب‌سایت شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) به آدرس www.shaparak.ir امکان دریافت و نصب را دارد).
3) مراجعه به شعب بانک‌های عامل:
تمامی شعب بانکی امکان ارائه خدمات سامانه صیاد را دارند. همچنین می‌توانند جهت آن دسته از کاربرانی که قابلیت دسترسی به ابزار غیرحضوری را ندارند، اقدام‌های موردنیاز را از طرف آنان انجام دهند.
با این وجود برای ثبت چک، صادرکننده چک تنها می‌تواند به بانک صادرکننده دسته‌چک خود رجوع نماید همچنین در هنگام تأیید اخذ چک، شخص تأییدکننده می‌تواند فقط به بانک خود (بانکی که در آن دارای حساب فعال میباشد) مراجعه نماید و مراحل تأیید از طرف شخص و توسط بانک انجام پذیرد.
از جمله ابزارهای لازم به‌منظور ارائه خدمات چک به کاربران تلفن‌بانک، وسایل پیامکی، کدهای دستوری و روش‌های دیگر که ازطریق شبکه بانکی اطلاع‌رسانی می‌گردند.
فرایندهای مرتبط با چک در سامانه صیاد
1) ثبت چک:
بعد از ثبت مندرجات چک در برگ آن، شخص صادرکننده ازطریق یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد به آن رجوع نموده و پس از آن نیز اطلاعات چک و اطلاعات هویتی ذینفع/ذینفعان را وارد می‌نماید.
با این وجود این فرایند به‌عنوان ثبت اولیه چک تلقی گردیده و ثبت نهایی چک در سامانه صیاد منوط به تأیید اخذ چک ازسوی ذینفع آن میباشد.
خلاصه اقدامات مزبور عبارت است از:
ثبت مندرجات از قبیل موعد سررسید، مبلغ وجه، مشخصات هویتی ذینفع و بابت در برگ چک
رجوع به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد
احراز هویت
وارد نمودن مندرجات چک در سامانه صیاد
تأیید و ثبت اولیه چک
2) استعلام و تأیید دریافت چک (توسط ذینفع)
3) انتقال چک
4) استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک
5) استعلام وضعیت چک (صادرکننده-دارنده چک)
6) استعلام وضعیت چک (ذینفع)
سخن پایانی
درصورتی که درخواست‌کننده، از دید بانک مرکزی، صلاحیت اخذ دسته چک را داشته باشد، درخواست وی از سامانه صیادبانک مرکزی به گروه صدور دسته چک ارسال می‌گردد و دسته چک جدید جهت وی صادرمی‌شود.
صاحبان دسته چک قدیمی، حین مراجعه حضوری به بانک، می‌توانند دسته چک‌های قدیمی خود را عوض نموده و آن را به صیاد تبدیل نمایند.