چگونه وکیل معاضدتی بگیریم؟ نحوه درخواست وکیل!

مدارک لازم برای گرفتن وکیل معاضدتی

وکیل معاضدتی یکی از راه‌هایی است که در قانون پیش بینی شده است تا به طریق آن افرادی که کم درآمد هستند و توانایی اخذ وکیل و پرداخت حق الوکاله او را ندارند، بتوانند با اخذ “وکیل معاضدتی” از حق داشتن وکیل برخوردار شوند و بتوانند به این طریق از حق خود در دادگاه دفاع نمایند.

زمانی که فردی با یک مسئله حقوقی مواجه می شود اما بنا به دلایلی توانیی پرداخت حق الوکاله وکیل را ندارد، این امکان برای او وجود دارد که از کانون وکلا درخواست وکیل معاضدتی کند.

کانون وکلا بعد از آن که شرایط فرد متقاضی را مورد بررسی قرار داد در صورتی که برایش محرز شود که شخص توانایی پرداخت حق الوکاله ندارد، یک وکیل معاضدتی برای او تعیین و معرفی می کند.

پس می توان چنین نتیجه گرفت که وکیل معاضدتی به افرادی که قدرت پرداخت حق الزحمه وکیل را ندارد، تعلق می گیرد. تحت هیچ عنوانی از شخص موکل هزینه‌ای دریافت کند به جز هزینه تمبر دادرسی که باید از موکل بگیرد.

چرایی در نظر گرفتن وکیل معاضدتی به وسیله کانون وکلا

یکی از حقوق اولیه هر فرد این است که حق داشتن وکیل را دارا باشد. در اصل 35 قانون اساسی حکم شده است:

« در همه دادگاه‌ها طرفین دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند، باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم گردد.»

اصل 35 قانون اساسی

به موجب این اصل که در آن قید شده است برای کسانی که توانایی انتخاب وکیل را ندارد، امکانات تعیین فراهم شود، به علت و چرایی پیش بینی وکیل معاضدتی در قانون پی می بریم.

به عبارت دیگر می توان چنین گفت که عدالت در یک جامعه زمانی برقرار می شود که هر فردی بتواند به بهترین نحو از حق خود دفاع کند و اشخاص از طریق وکلا می توانند به این مهم دست یابند.

حال اگر کسی تمکن مالی برای انتخاب وکیل نداشته باشد به دور از عدالت است که بی وکیل بماند، به همین جهت ماده 24 قانون وکالت 1315 وکیل معادتی را برای این دشته از افراد پیش بینی کرده است.

وکیل معاضدتی چه کسی است؟

زمانی که کانون وکلا بر اساس قانون و آیین نامه‌های مربوط به آن پرونده‌ای را به یک وکیل ارجاع دهد تا بدون دریافت حق الزحمه یا حق الوکاله امور حقوقی مربوط به آن پرونده را انجام دهد، به آن وکیل، وکیل معاضدتی گفته می شود.

پس متوجه می شویم که وکیل معاضدتی صرفا وکلایی هستند که پروانه وکالت دادگستری دارند و پروانه آن ها دارای اعتبار بوده و به حالت تعلیق در نیامده باشد.
لازم به ذکر است که هر وکیل در سال باید 2 الی 3 پرونده معاضدتی قبول کرده و آن را پیگیری کند. علاوه بر آن باید بیان نمود که وکالت معاضدتی را هرگز نمی توان به کارآموزان وکالت ارجاع دادو این امر به موجب ماده 46 آیین نامه لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری ممنوع است.

شرایط متقاضی وکیل معاضدتی

در ماده 24 قانون وکالت مقرر شده است که:« کسانی که قدرت تادیه حق الوکاله ندارند می توانند از کانون تقاضای معاضدت نمایند، مشروط به اینکه دعوا با اساس و راجع به شخص تقاضا کننده باشد. طرز تقاضا و سایر شرایط لازمه برای معاضدت قضایی را وزارت عدلیه به موجب نظامنامه معین خواهد نمود».
از این ماده می توان نتیجه گرفت که 2 شرط باید خود شخص متقاضی داشته باشد و یک شرط هم دعوی مطرح شده.

شروطی که خود متقاضی باید داشته باشد از قرار زیر است:

1- تقاضا کننده وکالت معاضدتی باید توانایی پرداخت حق الوکاله را نداشته باشد.
2- لازم است که تقاضا کننده شخصا ذی نفع و ذی سمت در دعوا باشد.

حال شرطی که دعوی باید داشته باشد این است که دعوی مطرح شده مستند به دلیل باشد و یا به عبارت دیگر دعوی واهی و یا برای اذیت کردن طرف مقابل نباشد. البته این شرط فقط مخصوص به خواهان متقاضی است و در مورد خوانده متقاضی وکالت معاضدتی جاری نمی شود.

نحوه‌ی احراز شرایط شخص متقاضی از سوی کانون وکلا

قابل بیان است که کسی که تقاضای وکالت معاضدتی دارد ضرورت دارد که از معتمدان محل سکونت خود و یا نیروی انتظامی آن محل، تصدیقی حاوی این که توانایی و تمکن پرداخت حق الوکاله وکیل را ندارد دریافت کرده و آن را به همراه دیگر مدارک و رونوشت دعوی به درخواست خود ضمیمه کند.

حال چنانچه کانون لازم بداند از شخص تقاضا کننده توضیحاتی می خواهد که برای ادای این توضیات وی را احضار می کنند. اداره معاضدت کانون وکلا این امکان را دارد که در دعوای مطروحه تحقیق کرد و چنانچه تشخیص دهد این دعوی صرفا برای اذیت طرف مقابل مطرح شده است وکیل معاضدتی تعیین نکرده و تقاضای فرد را رد می کند.

زمانی که درخواست وکالت معاضدتی از سوی اداره معاضدت کانون وکلا رد شد، شخص متقاضی می تواند در مدت 10 روز به هیأت مدیره کانون شکایت کند و هر رأیی که هیأت کانون در این مورد بدهد قطعی بوده و دیگر قابل اعتراض نیست.

البته نکته مهم و قابل بیانی که وجود دارد این است که اگر حکم اعسار شخص تقاضا کننده صدر شده باشد، دیگر ضرورتی ندارد که تصدیق همسایه‌ها و یا نیروی انتظامی را تهیه کند و همان حکم کافی است برای درخواست وکیل معاضدتی و دلیل دیگری لازم نیست.

حق الوکاله وکیل معاضدتی

همانطور که گفتیم وکلا کانون دادگستری وظیفه دارند که هر ساله حداقل 3 پرونده معاضدتی دریافت کنند و با متقاضی وکالت معاضدتی تنظیم کنند.

کمی پیشتر هم بیان نمودیم که وکلای معاضدتی این حق را ندارند که هیچ گونه حق الزحمه و حق الوکاله و به طور کلی هزینه‌ای از موکل دریافت کنند و تنها هزینه‌ای که از او می توانند دریافت کنند هزینه تمبر دادخواست است. به بیان بهتر وکالت معاضدتی کاملا رایگان است.

اما در این مورد استثنایی وجود دارد که در ماده 23 قانون وکالت قید شده است. به موجب این ماده در صورتی که موکل در جایگاه محکوم له قرار بگیرد یعنی حکم به نفع موکل معاضدتی صادر و قابل وصول باشد، وکیل می تواند حق الوکاله قانونی خود را از محکوم علیه دریافت کند. به دیگر بیان برای آن که وکیل معاضدتی بتواند حق الوکاله دریافت کند باید دو شرط زیر وجود داشته باشد:

1- موکل محکوم له واقع شود.
2- محکوم به وصول شود.

در حقیقت اگر موکل معاضدتی در جایگاه محکوم له قرار نگیرد و یا به هر نحوی محکوم‌به قابل وصول نباشد وکیل معاضدتی این امکان را ندارد که حق الوکاله از کسی مطالبه کند.
نکته قابل ذکری که وجود دارد این است که وکیل معاضدتی می تواند تمبر مالیاتی بر روی وکالتنامه خود الصاق و ابطال نکند. زیرا که اصل بر آن است که وکیل معاضدتی مبلغی از موکل خود دریافت نمی کند.

تفاوت وکیل معاضدتی و تسخیری

وکالت تسخیری صرفا در خصوص امور کیفری است در حالی که وکالت معاضدتی در امور حقوقی کاربرد دارد.

1) وکیل تسخیری صرفا به متهم تعلق می گیرد یعنی شاکی پرونده از حق داشتن وکیل تسخیری برخوردار نیست. در صورتی که در وکالت معاضدتی غالبا این خواهان پرونده است که تقاضای تعیین وکیل معاضدتی را دارد. علاوه بر آن خوانده نیز می تواند درخواست تعیین وکیل معاضدتی بدهد.

2) مرجعی که صلاحیت تعیین وکیل تسخیری را داد همان دادگاهی است که به پرونده مطروحه رسیدگی می کند.به عبارت دیگر همان دادگاهی که متهم در آن محاکمه می شود، بنا به درخواست متهم قاضی برای او وکیل تسخیری تعیین می کند.

انتخاب وکیل تسخیری کاملا با دادگاه بوده و می تواند انتهاب کند که چه کسی وکیل شود. در حقیقت انتخاب وکیل تسخیری از اختیارات قاضی است.

در حالی که در وکیل معاضدتی چنین چیزی وجود ندارد و مرجعی که وکیل معاضدتی را انتخاب می کند دادگاه رسیدگی کننده به پرونده نیست بلکه کانون وکلای دادگستری است. به این صورت که فردی که تقاضای وکیل معاضدتی را دارد باید به کانون وکلا مراجعه نموده و درخواست خود را مطرح نماید. در واقع دادگاه رسیدگی کننده به پرونده حق هیچ گونه دخالتی در روند تقاضا و انتخاب وکیل معاضدتی ندارد.

نتیجه گیری

از مطالب بیان شده تین چنین نتیجه می گیریم که انتخاب وکیل معاضدتی از تدابیری است که در قانون برای افرادی با درآمد کم و ناتوان در نظر گرفته شده است تا به این طریق این امکان را داشته باشند که از حق و حقوق خود دفاع کنند بدون آن که دغدغه‌ای برای هزینه دادرسی داشته باشند.
شخصی که تقاضای وکیل معاضدتی می کند باید شرایطی داشته باشد از جمله آن که تمکن مالی برای پرداخت حق الوکاله را نداشته باشد و دیگر این که در دعوای مطروحه ذی نفع باشد.