وصیت زاید بر ثلث و تنفیذ آن

اگر یکی از وراث وصیت را قبول نکند

در ادامه این مقاله وکیل حامد امیری در اصفهان تصمیم گرفته است تا وصیت و وصیت زاید بر ثلث را تعریف کرده و توضیح دهد که نحوه ” تنفیذ وصیت زاید بر ثلث ” چگونه است و اجازه وراث چه زمانی اعتبار دارد. پس پیشنهاد می کنیم این مقاله را تا انتها مطالعه کنید و اگر نظر یا سوالی دارید آن را در بخش نظرات برای درج کنید.

به طور معمول تمامی انسان‌ها در طول زندگی خود صاحب اموالی می شوند و این اموال جزو دارایی آنها محسوب می شود. دارایی هر شخص هم شامل اموال و طلب‌های او می شود که قسمت مثبت دارایی است و هم شامل بدهی‌ها می شود که قسمت منفی دارایی را تشکیل می دهد.

اما لازم است بدانید که تنها قسمت مثبت دارایی است که به ارث می رسد و بدهی‌ها هرگز به ارث نخواهد رسید زیرا که بعد از آن که کسی فوت کند پیش از آنکه اموال او میان وراث تقسیم شود، بدهی‌هایش از ترکه کسر می شود.

اما دارایی‌های مثبتی که به ارث می رسد موارد زیادی را در بر میگیرد، از جمله اموال، حقوق مالی، حقوق معنوی و … . شخص تا زمانی که زنده است این آزادی و اختیار را دارد که هر نوع تصرفی می خواهد در اموالش انجام دهد اما این اختیار پس از مرگ محدود می شود و در واقع او صرفا نسبت به یک سوم از اموال خود حق تصرف دارد و نسبت به مابقی این ورثه هستند که باید آن را تنفیذ یا اجازه کنند.

وصیت چیست؟

وکیل ارث در اصفهان می گوید وصیت درلغت به معنای وصل ، پیوند است، اما در اصطلاح حقوقی، عمل حقوقی است که به موجب آن شخص، به صورت مستقیم یا در نتیجه تسلط دیگران، در اموال یا حقوق خود نسبت به بعد از فوتش تصرف می کند. به بیان دیگر هدف از وصیت کردن این است که آخرین اراده شخص متوفی اجرا شود.

البته بیان این نکته را بیان کرد که هیچگاه وصیت کردن وموجب نمی شود که اراده موصی یا همان وصیت کننده به شخصی تحمیل شود بلکه او می تواند وصیت را قبول کرده یا رد کند.

👈«انواع وصیت نامه و شرایط آن»👉

به گفته حامد امیری و همانگونه که کمی پیشتر بیان کردیم وصیت یک عقد است و انعقاد آن مانند هر عقد دیگری نیاز به رعایت شرایطی دارد. طرفین عقد وصیت موصی و موصی له هستند که اگر هر یک از آنها خطایی در تنظیم این عقد انجام دهند، باعث بطلان عقد و یا در بعضی مواقع غیرنافذ شدن عقد می شود.

وصیت زاید بر ثلث حکمش چیست؟

به گفته حامد امیری وکیل اصفهان، در حقوق ما موصی صرفا می تواند تا یک سوم از اموال خود را وصیت کند و بیشتر از آن اختیاری برای تصرف در اموالش پس از مرگ ندارد.

زیرا که دو سوم باقی مانده ترکه حق وارثان است و قانون گذار برای حفظ حقوق آنها، اختیارات موصی را محدود به یک سوم دارایی کرده است. به همین جهت چنانچه وارثان مشکای نداشته باشند و از سهم خود بگذرند، موصی می تواند بیشتر از یک سوم دارایی‌اش وصیت کند که در این حالت چون وارثان اجازه داده‌اند، وصیت لازم الاجرا است.

«قبول یا رد ترکه»

حتما می دانید که موصی یا همان وصیت کننده نمی تواند یکی از وارثان خود را از ارث محروم کند و این عمل او باطل است. این حکم در ماده 837 قانون مدنی نیز چنین آمده است:

« اگر کسی به موجب وصیت یک یا چند نفر از رثه خود را از ارث محروم کند، وصیت مزبور نافذ نیست.»

ماده 837 قانون مدنی

حال در این خصوص دو حالت ایجاد می شود:

1- اگر موصی تا حدود یک سوم از دارایی خود را به دیگر وارثان تملیک کند، این وصیت نافذ است حتی اگر در عمل سایر وارثان نسبت به آن بخش از دارایی محروم شوند.
2- اما حالت دوم آن است که موصی به طور مستقیم یک یا چند نفر از وراث را از ارث محروم کند، که در این صورت وصیت باطل است حتی اگر نتیجه این محروم کردن رسیدن سهم او به سایرین باشد و مقدار آن نیز از یک سوم بیشتر نباشد.

نحوه‌ی تنفیذ وصیت زاید بر ثلث

طبق گفته‌های حامد امیری وکیل ارث در اصفهان، اگر موصی بیشتر از یک سوم از اموال خود را وصیت کند، مقدار اضافه بر ثلث غیرنافذ بوده و این ورثه هستند که اختیار نافذ کردن یا باطل کردن آن را دارند.

اگر وراث مقدار زاید بر ثلث را رد کنند که مشخص است، وصیت نسبت به آن مقدار باطل شده و میان وراث تقسیم می شود. اما در ادامه قرار است تنفیذ و اثری که دارد را مورد بررسی قرار دهیم.

چنانچه وراث وصیت زاید بر ثلث را اجازه دهند، این اجازه ممکن است به صورت صریح باشد یا ضمنی و به موجب سند عادی باشد یا رسمی و یا حتی به صورت شفاهی باشد.

وکیل اصفهان بیان می دارد اجازه یا تنفیذ در حقیقت یک عمل حقوقی یک جانبه است و زمانی موثر است که شخص اجازه دهنده اهلیت و اراده سالم داشته باشد.

به همین جهت اجازه ورشکسته نسبت به تنفیذ وصیت زاید بر ثلث موثر نیست، زیرا این اجازه یک حقی است که در دیون او تأثیر می گذارد و به همین جهت به موجب ماده 418 قانون تجارت از آن منع شده است.

با این حال عده‌ای از حقوقدانان نیز بر این اعتقاد هستند که ورشکسته صرفا در اموال موجود خود نمی تواند تصرف کند و اجازه او برای وصیت زاید بر ثلث صحیح است.

علاوه بر شرایط عمومی که در همه اعمال حقوقی لازم است وجود داشته باشد، برای تنفیذ وصیت زاید بر ثلث، شخص اجازه دهنده برای تنفیذ این وصیت باید در زمان اجازه و فوت موصی، وارث باشد.

پس چنانچه شخص در زمان اجازه جزو وارثان باشد ولی قبل از آنکه موصی فوت کند، این سمت را از دست دهد، دیگر اجازه او تأثیری ندارد. به عنوان مثال اگر موصی تنها یک برادر داشته باشد، زمانی که فرزندش متولد شود دیگر آن برادر وارث موصی محسوب نمی شود.

حال اگر کسی در زمان اجازه کردن وصیت زاید بر ثلث وارث نباشد و بعدا این وصف را دارا شود، اجازه قبل از سمت او بوده و در نتیجه برای او الزامی ایجاد نمی کند و می تواند آن اجازه را رد کند.

نکته‌ای که وکیل ارث به آن اشاره می کند این است که لزومی ندارد که اجازه مربوط به تمام قسمت اضافه بر ثلث باشد، بلکه وراث تا هر مقدار را اجازه دهند، تا همان مقدار وصیت صحیح می شود و نسبت به مقدار تنفیذ نشده باطل می شود.

گذشته از آن ضرورتی ندارد که تمامی وراث وصیت زاید بر ثلث را تنفیذ کنند، بلکه هر یک از ورثه می تواند به نسبت سهم خود آن وصیت را تنفیذ کند.

تنفیذ یا اجازه وارثان چه زمانی اعتبار دارد؟

به گفته حامد امیری وکیل خوب در اصفهان، در صورتی که وارثان بعد از فوت موصی یا وصیت کننده وصیت زاید بر ثلث را تنفیذ کنند، بی شک وصیت تنفیذ شده و اجرای آن برای وارثان لازم می شود. زیرا در آن موقع هم وارثان به طور قطعی شناخته شده‌اند و هم آن که تملیک برای بعد از فوت موصی است.

اما سوالی که ایجاد می شود این است که تنفیذ وصیت زاید بر ثلث در زمان قبل از فوت موصی نیز برای ورثه الزام آور است؟

حامد امیری در پاسخ به این سوال می گوید: در صورتی که وارثان در زمان حیات موصی وصیت زاید بر ثلث را تنفیذ کنند، پس از فوت او دیگر نمی توانند از این اجازه عدول کنند زیرا اجازه آنها وصیت را نافذ کرده است. اما تا زمانی که موصی در قید حیات است این اجازه برای آنها الزامی ایجاد نمی کند در نتیجه می توانند از این اجازه بازگردند.

👈«ثلث وصیت نامه یعنی چه؟ ثلث یعنی چه مقدار؟!»👉

رد وصیت زاید بر ثلث چه اثری دارد؟

همانطور که بیان نمودیم در صورتی که وارثان بعد از مرگ موصی وصیت زاید بر ثلث را رد کنند، نفوذ آن از بین رفته و وصیت نسبت به آن بخض زیاد باطل و بی اثر می شود و دیگر این بخش از وصیت نه قابل تجدید است و نه قابل اجازه.
در ماده 830 قانون مدنی در خصوص اعتبار و اثر رد مقرر شده است:

« نسبت به موصی‌له رد یا قبول وصیت بعد از فوت موصی معتبر است بنابراین اگر موصی‌له قبل از فوت موصی وصیت را رد کرده باشد ‌بعد از فوت میتواند آن را قبول کند و اگر بعد از فوت آن را قبول و موصی به را قبض کرد دیگر نمیتواند آن را رد کند لیکن اگر قبل از فوت قبول کرده ‌باشد بعد از فوت قبول ثانوی لازم نیست.»

ماده 830 قانون مدنی

پس می توان چنین گفت که اجازه زمانی موثر است که مسبوق به رد نباشد. یعنی اگر موصی له قبلا وصیت را رد کرده باشد دیگر نمی تواند بعد از فوت آن را قبول کند و همچنین است در مورد وراث.

نتیجه گیری

از این مطالب عنوان شده در این مقاله می توان چنین نتیجه گرفت که شخص تا زمانی که زنده است این حق را دارد که در اموال خود هر نوع تصرفی بخواهد انجام دهد مثلا تمام آن را به یکی از فرزندانش منتقل کند.

👈«چگونه وصیت نامه بنویسیم؟ اگر یکی از وراث وصیت را قبول نکند!»👉

اما نمی تواند برای بعد از فوت خود چنین اختیاری داشته باشد، زیرا قانون جهت حفظ حقوق وارثان اختیار موصی را محدود به یک سوم اموال کرده است و او برای بعد از فوت خود تنها می تواند نسبت به یک سوم دارایی‌اش تصرف داشته باشد و چنانچه وصیت او زاید و اضافه بر یک سوم شد، اجازه دادن یا رد کردن آن در اختیار وارثان است.