دعوای رفع مزاحمت و ممانعت: تحلیل عمیق دعوای رفع مزاحمت
تفاوت ممانعت از حق کیفری و حقوقی!
چنانچه سری به دادگاه زده و اجمالا نظری به پرونده های حال حاضر آن بیاندازیم، متوجه خواهیم شد. که دعوایی به عنوان رفع مزاحمت و ممانعت از حق بخش عمده ای از آن را تشکیل داده است.
البته این امکان وجود دارد که افراد بدون آگاهی و بدون آن که عمدی داشته باشند. باعث مزاحمت و یا ممانعت از حق کسی شوند و نباید این حقیقت را نیز نادیده گرفت. که عده ای نیز با قصد سوء و از روی عمد برای حق دیگری مزاحمت ایجاد می کنند.
در هر حال چه از روی عمد انجام باشد. و چه غیر عمد، برای افراد مزاحمت ایجاد شده و نمی توانند حق خود را اعمال کنند. لازم به ذکر است که دعوای رفع مزاحمت و ممانعت از حق بیشتر در خصوص املاک رواج دارد و طرح می شود.
اما احتمالا برای شما این سوال به وجود می آید که اصلا مزاحمت و ممانعت از حق به چه معناست؟
حامد امیری وکیل پایه یک در اصفهان با تهیه نمودن این مطلب سعی بر آن داشته است. تا با زبانی ساده این مفهوم حقوقی را شرح دهد. پس برای دریافتن معنی این دو عبارت با ما همراه باشید.
ممانعت از حق به چه معناست؟
دعوای مزاحمت و ممانعت از حق کیفری: وکیل امور ملکی اصفهان در تعریف این مفهوم می گوید: طبق قواعد قانونی کسی نمی تواند به گونه ای از حق خود استفاده کند. که باعث مزاحمت دیگران در حقوقشان شود.
یعنی اگر کسی به نحوی باعث شود تا کسی نتواند از ملک خود استفاده کند. در حقیقت باعث ایجاد ممانعت در استفاده از حقش. لذا برای آن فرد که ممنوع در استفاده از حقش این امکان ایجاد می شود. که دعوای رفع ممانعت از حق مطرح کند تا به این طریق بتواند مجددا امکان استفاده از حق خود را بیابد.
در ماده ی 159 از قانون آیین دادرسی مدنی در تعریف ممانعت از حق: « دعوای ممانعت از حق عبارت است. از تقاضای کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگری بخواهد.»
به دیگر بیان ممانعت از حق حالتی است که فردی نتواند از حق موجود خود بهره ببرد. به عنوان مثال شخص الف نگذارد که شخص ب از خانه ی خود استفاده کند. این کار را شخص الف می تواند از راه های مختلفی انجام دهد. مثلا شن و ماسه مقابل درب ورودی. خانه مانع از ورود وی به منزلش شود و یا کار هایی از این قبیل.
در واقع در دعوای ممانعت از حق برخلاف تصرف عدوانی که کسی ملک شخصی را از تصرفش خارج و خود از آن استفاده می کند. کسی ملک را در تصرف و صرفا باعث که شخص مقابل نتواند از ملک خود استفاده کند.
مزاحمت از حق به چه معناست؟
وکیل ملکی اصفهان دعوای مزاحمت از حق در ماده ی 160 از قانون آیین دادرسی به این صورت:« دعوای مزاحمت عبارت است از:
تفاوت مزاحمت و ممانعت از حق: دعوایی که به موجب آن متصرف مال غیرمنقول درخواست جلوگیری از مزاحمت کسی را می نماید که نسبت به متصرفات او مزاحم است بدون اینکه مال را از تصرف متصرف خارج کرده باشد.» از این تعریف در می یابیم که در مزاحمت از حق نیز صاحب مال همچنین متصرف و مالک مال است اما شخص مزاحم برای او در استفاده از حقش و تصرف در آن مزاحمت ایجاد کرده است.
نکته ی بسیار مهمی که وکیل ملکی اصفهان بیان می دارد این است که به موجب قانون آیین دادرسی مدنی سه دعوی وجود دارد که دعاوی تصرف نامیده می شوند.
این دعاوی عبارت هستند از: 1- دعوای تصرف عدوانی 2- دعوای مزاحمت از حق و 3- دعوای ممانعت از حق.
جنبه ی کیفری مزاحمت و ممانعت از حق
وکیل ملکی مزاحمت و ممانعت از حق علاوه بر جنبه ی حقوقی، درای جنبه ی کیفری نیز هستند و در قانون مجازات اسلامی جرم انگاری است.
در ماده ی 690 از قانون مذکور مقرر: « هر کس به وسیله صحنه سازی از قبیل پی کنی، دیوار کشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت بندی، نهر کشی، حفر چاه، غرس اشجار و زارعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شد
یا در آیش زراعی، جنگل ها و مراتع ملی شده، کوهستان ها، باغ ها، قلمستان ها، منابع آب، چشمه سارها، انهار طبیعی و پارک های ملی، تاسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت های وابسته به دولت یا شهرداری ها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام المنفعه اختصاص یافته
یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذیحق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذیصلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هر گونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.»
ارکان دعوای مزاحمت و ممانعت از حق
این دو دعوی دارای سه رکن هستند که به این ترتیب است:
- 1- سبق تصرف مالک
- 2- عدم خروج مال از ید مالک
- 3- وقوع مزاحمت و ممانعت
1_ سبق تصرف
به موجب این رکن باید توجه نمود که در دعوای رفع مزاحمت و ممانعت از حق ، شخص متصرف نباید به صورت آنی و یا لحظه ای متصرف مال باشد و بلکه تصرف او بر آن مالی که نسبت به آن مزاحمت ایجاد شده است باید سابقه داشته باشد.
به بیان دیگر نباید صرفت برای همان لحظه در مال تصرف داشته باشد بلکه باید قبل از ایجاد مزاحمت نیز تصرف داشته و بعد از آن نیز کماکان داشته باشد. چون اگر خارج از این حالت باشد مورد حمایت از سوی دادگاه قرار نمی گیرد.
2_ عدم خروج مال از ید مالک
پیش از آن که فردی مبادرت به طرح دعوای ممانعت و مزاحمت از حق کند باید توجه کند که فقط در حالتی که اقدامات شخص باعث ایجاد مشکل و اخلال در بهره بری از حق شده باشد می توان این دعوا را طرح نمود. و چنانچه این شخص ملک را از ید و تصرف خواهان خارج کرده باشد دیگر نباید این دعوا را طرح نمود زیرا دعوای صحیح در این حالت رفع تصرف عدوانی است.
3_ وقوع مزاحمت و یا ممانعت
زمانی می توان دعوای مزاحمت و یا ممانعت از حق را طرح کرد و از سوی دادگاه مسموع می شود که مزاحمت و یا ممانعت خوانده به صورت یک فعل مثبت انجام گرفته باشد. یعنی اقداماتی انجام داده باشد که مالک و یا متصرف نتواند به وبی و با امنیت از مال خود استفاده کند.
اما در صورتی که خوانده اقداماتی انجام نداد باشد. و خواهان تنها احساس ناامنی بکند و نتواند به خوبی از مال خود استفاده کند، مزاحمت و یا ممانعت از حق رخ نداده در نتیجه فرد نیز نمی تواند چنین دعوایی طرح کند.
نکته ی دیگری که وکیل امور ملکی در خصوص طرح این دعوا بیان می کند این است که شخص مزاحم باید به هنگام مزاحمت و یا ممانعت قصد نتیجه داشته باشد یعنی با آگاهی به این که عملش باعث ایجاد مزاحمت می شود و از روی عمد اقدامات مزاحمانه انجام دهد.
پس در صورتی که شخصی از روی ناآگاهی و سهل انگاری و بدون آن که سوءنیتی داشته باشد آن اقدامات را انجام دهد و این امر را ثابت کند دیگر نمی توان بر علیه او شکایت کیفری مطرح نمود.
البته قابل ذکر است که چنین فردی همچنان از لحاظ خسارات وارد به خواهان، همچنان مسئول بوده و باید این خسارات را جبران کند.
همچنین باید بیان کرد که خواهان نباید رضایت به انجام آن اعمال باشد یعنی به عبارت دیگر آن اعمال بدون رضایت و اذن صاحب مال و یا متصرف صورت. چون در صورتی که خواهان قبلا رضایت به انجام آن اعمال دیگر نمی تواند در این خصوص شکایتی داشته باشد.
دادگاه رسیدگی به جرم رفع مزاحمت و ممانعت از حق
چه دادگاهی برای رسیدگی به جرم رفع مزاحمت و ممانعت از حق صالح است؟
همانطور که پیشتر بیان نمودیم این دعوای رفع مزاحمت و ممانعت از حق هم دارای جنبه ی حقوقی است و هم جنبه ی کیفری دارد.
لذا اگر بخواهیم از حیث جنبه ی حقوقی اقدام بکنیم باید دادخواست خود را همراه با ادله به دادگاه عمومی تسلیم کنیم. و چنانچه بخواهیم از حیث کیفری این دعوا را جلو ببریم باید شکواییه خود را با همین عنوان به دادسرای محلی که جرم در آن تقدیم کنیم.
بنابراین با توجه به نکاتی که با هم مرور کردیم ، همراهان عزیز باید توجه نمایند. که در صورتی که می خواهند به هنگام طرح نمودن یک دعوی درصد خطای خود را کاهش و شانس موفقیت خود را بالا ببرند باید به وکیلی که سابقه ی خوبی در زمینه امور ملکی و املاک دارد مراجعه کنند.
موسسه حقوقی حامد امیری در اصفهان با داشتن سابقه و تجربه ی کافی در تمامی زمینه های حقوقی، کیفری، ملکی، خانواده و … می تواند گزینه ی خوبی برای امور حقوقی شما باشد.