انواع خیارات در عقد قرارداد؟ خیارات مشترک بین بایع و مشتری

انواع خیارات: عبارت رایجی که در غریب به اتفاق قولنامه ها، مبایعه نامه ها و قراردادهای چاپی دیده می ‌شود “اسقاط کافه خیارات ولو خیار غبن فاحش” است، که این عبارت غالبا توسط افراد نادیده گرفته می شود و کمتر کسی اهمیت آن را در می یابد.

انواع خیارات: در این مقاله که با همت موسسه حقوقی حامد امیری در اصفهان آماده شده است، سعی بر این است که با این عبارت و انواع خیارات در حقوق آشنایی پیدا کنیم و دریابیم که خیارات و کافه خیارات به چه معناست. 

در حقوق و در میان قرارداد ها بعضی از عقود وجود دارند که اصطلاحا به آن ها لازم گفته می شود و به این معناست که طرفین معامله قدرت و اختیار بر هم زدن آن عقد و معامله را ندارند، همچون عقد بیع یا همان خرید و فروش، اجاره، صلح و… .

این عقود فقط در صورتی که مورد قانونی وجود داشته باشد و یا اگر در معامله به طور اختیاری قدرت فسخ معامله برای یکی از طرفین یا هر دو و یا شخص ثالث قید شده باشد، فسخ می شود که به این اختیار فسخ خیار فسخ گفته می شود.

انواع خیارات در قانون مدنی:

خیارات که جمع خیار به معنای همان اختیار فسخ معامله است، انواع متعددی دارد و طرفین معامله این امکان را دارند که تمام یا بعضی از آن ها را به هنگام انعقاد قرارداد از خود سلب کنند.

لیکن چنانچه اقدامی جهت سلب این خیارات از خود نکنند و کسی که دارنده ی خیار است فوت کند، حق او یا به عبارتی خیار فسخ معامله به وراث وی منتقل خواهد شد.

در صورتی که د ر ارتباط با موضوع خیارات نیاز مشاوره حقوقی دارید، میتوانید با موسسه حقوقی حامد امیری وکیل قراردادها و مشاور حقوقی تماس حاصل نمایید . به تمامی سوالات حقوقی شما از طریق راه های ارتباطی موجود در وب سایت در کمترین زمان ممکن پاسخ خواهیم داد.

انواع خیارات به شرح زیر میباشد:

همانطور که اشاره کردیم خیارات دارای انواعی است که در ادامه آن ها را نام برده و هریک را توضیح خواهیم داد.

1.خیار مجلس

در تعریف خیار مجلس وکیل حقوقی چنین می گوید که تا وقتی که طرفین معامله در بنگاه و یا مجلسی که در آن معامله انجام می شود حضور دارند، این توانایی را دارند که از معامله انصراف داده و رجوع کنند.

2.خیار شرط

خیار شرط به این معناست که در قرارداد ذکر شود که یکی از طرفین یا هر دو و یا شخص ثالثی برای مدت مشخصی اختیار و حق فسخ معامله را داشته باشد.

مثلا در قرارداد فروش یک خانه ای این شرط برای خریدار درج شود که به مدت یک ماه پس از خرید این امکان را دارد که قرارداد را فسخ کند. چنانچه ابتدای مدت خیار مشخص نشده باشد ابتدای آن از تاریخ شروع عقد است.

3.خیار حیوان

این خیار همانطور که از نامش معلوم است تنها به خرید و فروش حیوان اختصاص دارد و به موجب آن خریدار این امکان را دارد که تا ۳ روز پس از معامله حیوان را پس بیاورد و پول خود را دریافت کند.

4.خیار تاخیر ثمن

در قرارداد بیع و یا هر معامله ی نقدی دیگر، چنانچه در مدت ۳ روز از تاریخ خرید، خریدار ثمن یا پول معامله را به فروشنده ندهد، فروشنده می تواند از تحویل دادن کالا به خریدار ممانعت ورزیده و آن را موکول کند به پرداخت ثمن از جانب خریدار.

خیار رویت و تخلف وصف چیست؟

انواع خیارات: در تعریف این خیار وکیل حقوقی در اصفهان بیان می دارد: اگر شخصی مالی را نبیند و صرفا آن را از روی اوصافش بخرد، در صورتی که مال را پس از خرید دید و فاقد آن اوصاف بود، این اختیار برای او به وجود می آید که قرارداد بیع را فسخ کند و یا آن مال را به همان شکل که هست بپذیرد.

خیار رؤیت و تخلف از وصف به بیع عین معین یا در حکم آن اختصاص داشته و در فروش مال کلی راه ندارد. حال چنانچه بایع یا فروشنده، مبیع یا مورد معامله را ندیده اما مشتری دیده باشد و آن مبیع فاقد اوصاف ذکر شده باشد، تنها بایع خیار فسخ خواهد داشت.

1.خیار تخلف از شرط

اگر در قرارداد شرطی گنجانده شود مبنی بر این که کاری انجام شود یا بالعکس انجام کاری ترک شود، در صورت عدم توجه به آن از جانب مشروط علیه، برای مشروط له خیار فسخ معامله ایجاد خواهد شد.

2.خیار تدلیس

اگر شخصی در قرارداد ادعای فریب خوردن داشته باشد و این ادعا را ثابت کند، امکان فسخ قرارداد برای او ایجاد خواهد شد. مثل موردی که شخصی ماشینی را با این حساب که کم کار است خریده اما مدتی بعد متوجه می ‌شود که کیلومتر دستکاری شده است. در نتیجه این شخص می تواند معامله را به استناد خیار تدلیس فسخ کند.

3.خیار عیب

چنانچه در مورد معامله عیبی اعم از نهان یا آشکار وجود داشته باشد، مستند به این عیب فرد می تواند قرارداد را فسخ کند.

4.خیار غبن

آن گاه که خریدار در یابد که مورد معامله را با قیمتی بیشتر و دو برابر قیمت واقعی آن خریده است، برای او خیار غبن بوجود می آید و با استناد به آن می تواند قرارداد را فسخ کند.

5.خیار تَبَعُض صَفقه

به گفته بهترین وکیل حقوقی در اصفهان این خیار برای خریدار زمانی ایجاد می شود که از قسمتی از مال آگاهی داشته ولی از بخش دیگر آن آگاهی نداشته باشد. در چنین حالتی، به علت همین عدم آگاهی به بخش دیگر معامله، می تواند آن بخشی را نیز که علم داشته فسخ کند.

شرط فعل چیست؟

در تعریف شرط فعل می توان گفت: زمانی که انجام یا عدم انجام فعلی بر یکی از متعاملین یا بر شخص خارجی شرط شود، این امکان برای طرف دیگر یا همان مشروط له ایجاد می شود که مشروط علیه را ملزم به انجام شرط کند، چنانچه الزام او ممکن نبود می تواند او را ملزم به دادن هزینه انجام آن کار بوسیله شخص دیگر کند،

حال اگر نشد او را ملزم به پرداخت هزینه کرد برای مشروط له حق فسخ ایجاد می شود. البته این امکان را نیز دارند که به هنگام انعقاد قرارداد شرط کنند که به محض عدم انجام شرط از سوی مشروط علیه، برای مروط له حق فسخ ایجاد شود.

شرط صفت:

اگر زمان انعقاد عقد و در ضمن معامله شرط شود كه مبیع صفت خاصی داشته باشد اما پس از معامله روشن شود كه صفت مذکور را ندارد، اختیار فسخ معامله برای مشروط له ایجاد می شود.

شرط صفت زمانی برای مشروط له حق فسخ ایجاد می کد که مورد معامله به صورت عین معین و یا کلی در معین معامله ‌شود.

زیرا اگر مورد معامله به صورت کلی فی الذمه باشد برای خریدار خیار فسخ معامله ایجاد نمی شود بلکه باید متعهد را ملزم به تحویل مال مورد معامله کند.

چه خیار هایی مختص به عقد بیع و چه خیار هایی مشترک میان تمام عقود است؟

به نقل از وکیل حقوقی تنها خیار های مجلس، حیوان و تاخیر ثمن به عقد بیع اختصاص داشته و مابقی خیارات میان تمام عقود مشترک بوده و ممکن است در هر معامله ایی وجود داشته باشد.

البته باید این نکته را ذکر کرد که همه خیارات در همه قرارداد ها وجود ندارد، مثلا در عقد بیمه خیار غبن وجود ندارد و یا در عقد نکاح امکان درج خیار شرط وجود ندارد.
در موارد زیر مشتری امکان فسخ معامله را نداشته و صرفا می تواند اقدام به دریافت ارش کند:

• • چنانچه آن جنسی که معیوب است در نزد مشتری تلف شود یا آن را به دیگری منتقل کند.
• • در موردی که فروشنده مسئولیت تمام یا بخشی از عیوب را از خود سلب کند اگر عیبی بوجود آید دیگر مشتری نمی تواند به فروشنده رجوع کند.
• • در موردی که در مورد معامله توسط مشتری یا فرد دیگری تغییری ایجاد شود.
• • در صورتی که پس آن که جنس فروخته تسلیم شد عیبی در آن حادث شود، البته با این شرط که این عیب ارتباطی با عیب قبلی نداشته باشد.

نکته مهم در خصوص خیارات:

نکته قابل توجهی که در خصوص خیارات وجود دارد این است که این خیارات پس از فوت شخص به وراث او منتقل می شود مگر در دو مورد:

1) در صورتی که در خیار شرط، مباشرت طرف معامله، شرط شود.
2) و اگر خیار شرط برای شخصی به جز طرفین معامله درج شود.

این نکته را نیز وکیل حقوقی بیان می کند که در تمامی خیارات اگر ضرر منتفی شود، ساقط خواهند شد به غیر از خیار غبن که چنانچه تفاوت قیمت نیز داده شود و ضرر منتفی شود، همچنان خیار فسخ وجود دارد.

اسقاط کافه خیارات چیست؟

این عبارت که در ابتدای مقاله بدان اشاره شد به این معناست که تمامی خیارات برای فسخ معامله از بین برود. چنانچه در ضمن معامله ای این عبارت یعنی “اسقاط کافه خیارات” درج بشود، دیگر طرفین معامله این امکان را نخواهند داشت که با استناد به یکی از خیارات فوق الذکر قرارداد را فسخ کنند.

که البته در این مورد یک استثنا وجود دارد. به عبارت دیگر قانون به منظور حمایت از طرفین معامله و جلوگیری از ورود ضرر به آن ها، خیار غبن فاحش را از این عبارت جدا دانسته است. در نتیجه اگر این عبارت مذکور قید شود اما غبن فاحش اتفاق افتاده باشد، طرف مغبون می تواند معامله را فسخ کند. و در آخر باید گفت که اسقاط خیار غبن فاحش نیز وجود دارد.