اقاله قرارداد چیست؟ مدت زمان اقاله چقدر هست؟وکیل حامد امیری

مدت زمان تخمینی مطالعه: 10 دقیقه

اقاله قرارداد یک اصطلاح تخصصی در زمینه فسخ قرارداد است. اقاله در لغت به معنی آزاد کردن یا باز کردن چیزی است و در اصطلاح حقوقی اقاله به معنای منحل کردن عقد با توافق و تراضی طرفین معامله است.

ماده ۲۸۳ قانون مدنی نیز در این خصوص می گوید: « بعد از معامله طرفین می توانند به تراضی، آن را اقاله یا فسخ کنند.»

تعریف اقاله قرارداد:

اقاله قرارداد نیست بلکه تنها فسخ کردن معامله ای است که قبلاً منعقد شد.ه است. به همین دلیل تمام شرایط و آثار عقد در اقاله چاری نیست. به عنوان مثال لازم نیست مورد اقاله بطور تفصیلی معلوم باشد.

وکیل پایه یک دادگستری در این مقاله ما را همراهی کرده تا اقاله قرارداد و شرایط و مسائل مربوط به آن را برای مخاطبان عزیز شرح دهیم.

شرایط اقاله قرارداد

برای آن که اقاله قرارداد اعتبار داشته باشد باید شرایط ذیل را داشته باشد:

الف) برای واقع شدن اقاله قرارداد صرف رضایت طرفین برای انحلال عقد کفایت نمی کند. و باید اراده ی آن ها نیز به وسیله لفظ یا فعلی که بر به هم زدن معامله دلالت می کند، ابراز بشود.

ماده ۲۸۴ قانون مدنی در این خصوص مقرر داشته است: « اقاله به هر لفظ یا فعلی واقع می شود که دلالت بر بهم زدن معامله کند.»

ب) هنگام اقاله، طرفین باید اهلیت داشته باشند؛ در نتیجه اگر یکی از آن ها اهلیت لازم را نداشته باشد اقاله واقع نمی شود. چون اقاله ی معامله نوعی تصرف در اموال است که براین تصرف مثل معاملات اهلیت ضروری است.

آیا اقاله قابل اقاله است:

ج) واجب نیست که تمام مورد معامله، اقاله شود بلکه طرفین این امکان را دارند که قسمتی از مورد عقد را منحل کنند. مادره ۲۸۵ در این باره حکم کرده:« موضوع اقاله ممکن است نسبت به تمام مورد اقاله واقع شود یا فقط مقداری از مورد آن.»

د) شرط کردن عوضین به کمتر یا بیشتر از زمان عقد ممکن نیست. مثل آن که فروشنده و خریدار باهم توافق کنند که فروشنده مقداری از ثمن را کاهش دهد و با استرداد آن به خریدار کالای فروخته شد.ه را پس بگیرد. و یا خریدار شرط کند که فروشنده درصدی به ثمن اضافه کند تا کالا را پس دهد. پس با شرط کردن افزایش یا کاهش یکی از عوضین اقاله باطل می شود.

 

ه) برای وقوع اقاله نیازی نیست که حتماً مورد معانله موجود باشد. و حتی اگر تلف هم شد.ه باشد اقاله امکان پذیر است. که در این حالت بر اساس ماده ۲۸۶ قانون مدنی به جای چیزی که تلف شد.ه است، بدل آن از مثل یا قیمت داد.ه می شود. و در صورتی که مورد معامله ناقص یا معیوب باشد، بعد از اقاله عین آن به همراه بدل جزء تلف شد.ه و یا ارش عیب به طرف معامله تسلیم می شود.

نکته ای که قبال ذکر است این است که اگر مورد معامله از نوع مال قبمی باشد، قیمت آن در زمان اقاله باید پرداخت شود نه قیمت زمان تلف.

ز) حق شفعه در اقاله وجود ندارد پس اگر یکی از دو شریک ملکِ مشاعی، سهم خود را بفروشد و شریک دیگر از حق شفعه خود استفاده نکند تا زمانی که این حق ساقط شود، اگر این معامله اقاله شود دیگر برای شریک حق شفعه ایجاد نمی شود.

آیا اقاله قابل فسخ است:

ح) اقاله، فسخ یا اقاله نمی شود، چون با تحقق اقاله ماهیت عقد زوال پیدا می کند و دیگر چیزی باقی نمی ماند تا با اقاله زایل شود. برقراری رابطه جدید نیاز به قصد انشاء جدید دارد.

ی) ورثین متوفی نمی توانند معامله ای که متوفی منعقد کرده است را اقاله کنند. چون اقاله برخلاف خیار یک حق نیست تا قابلیت انتقال به وراث را داشته باشد. همچنین اقاله با فسخ قابل مقایسه نیست و نمی توان آن را مانند فسخ یک حق قابل انتقال به ورثه دانست.

مدت زمان اقاله:

نکته دیگر این است که اقاله با اراده یک طرف واقع نمی شود و برای تحقق به اراده هر دو طرف عقد نیاز دارد.
باید ذکر کرد که اقاله به عقود لازم اختصاص دارد، عقد لازم نیز در ماده ۱۸۵ قانون مدنی به این شکل تعریف شد.ه:

« عقد لازم آن است که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشند مگر در موارد معینه.» روشن است که اگر عقدی جایز باشد. دیگر برای برهم زدن آن نیاز به توافق هر دو طرف نیست و یکی از طرفین با اراده خود و بدون دلیل امکان بر هم زدن آن را دارد.

آثار اقاله قرارداد

طبق توضیحاتی که موسسه حقوقی حامد امیری ارائه می دهد اقاله آثاری دارد که به شرح زیر است:

انحلال عقد از زمان اقاله: وقتی عقدی را اقاله کنیم، عقد از زمان تشکیل منحل نمی شود بلکه سبب انفساخ عقد از زمان تحقق اقاله خواهد شد در حقیقت اقاله اثر قهقرایی ندارد.

در نتیجه منافع منفصله مورد معامله در فاصله بین تشکیل عقد و اقاله آن به طرفی که به وسیله عقد مالک مورد معامله شد.ه است، تعلق دارد.

ولی منافع متصله همچون ترقی قیمت یا رشد درخت و… تابع عین مال است و به وسیله اقاله به مالکیت طرفی در می آید که قبل از عقد مالک بوده است.

ماده ۲۸۷ قانون مدنی در این مورد حکم می دهد: « نمائات و منافع منفصله که از زمان عقد تا زمان اقاله در مورد معامله حادث می شود مال کسی است که به واسطه عقد مالک شده است ولی نمائات متصله مال کسی است که در نتیجه اقاله مالک می شود.»

توجه به نکته ای ضروری است، این که اگر افزایش قیمت در نتیجه تغییر ماهیت مورد معامله باشد، عرفاً نوعی تلف به حساب می آید و پس از اقاله قیمت آن به مالک پیشین (پیش از عقد) بر می گردد نه اموال حاصل شده از آن. مثلاً مورد معامله مقداری آهن بوده است ولی در کارخانه تبدیل به ماشین آلات شده است.

 از طریق اقاله مورد معامله به مالکیت طرفی در می آید که قبل از عقد مالک بوده است و اگر تلف شده باشد بدل آن به او داده می شود. حال اگر مورد معامله عملی بوده که انجام شده است، از طریق اقاله باید احرت المثل عمل به فاعل آن تأدیه شود.

اقاله قرارداد با حق فسخ چه تفاوتی دارد؟

همانطور که مختصراً اشاره شد اقاله با حق فسخ مترادف نیست؛ زیرا اعمال حق فسخ یک طرفه است و تنها دارنده حق فیخ امکان اعمال آن را دارد؛ ولو آنکه طرف دیگر راضی نباشد.

لیکن در اقاله دو طرف عقد باید باهم توافق کنند برای فسخ معامله و به آن رضایت دهند. از طرف دیگر، اقاله به خیار و حق فسخ نیاز ندارد و در حقیقت خواهان اقاله قرارداد نباید دارای حق خیار باشد.

زیرا با وجود یکی از خیارات دیگر به اقاله نیازی نیست. همچنین حق فسخ و خیارات به سبب قانونی یا قراردادی احتیاج دارد، در حالی که اقاله به سبب ویژه‌ای نیاز ندارد و هرگاه دو طرف، به ازاله (از بین رفتن) قرارداد رضایت دهند، قرارداد پایان می گیرد .

فسخ ایقاع است اما اقاله جزو عقود است. اقاله را می‌توان با توافق طی سند عادی یا رسمی اجرا کرد اما در فسخ، حکم دادگاه نشان دهنده جواز قانونی اصل صحت آن است. برای اقاله باید عقد دوم صورت بگیرد اما فسخ عقد دوم نیاز ندارد

عقودی که اقاله نمی شوند

اقاله اقاله چه حکمی دارد؟! اقاله قرارداد که همان فسخ و به هم زدن معامله از سوی دو طرف عقد است. در همه عقود راه دارد به جز نکاح. نکاح به این خاطر که از عقودی است که ارجحیت دارد. نسبت به مصلحت جامعه و حریم خصوصی افراد و این به نظم عمومی وابسته است. بنابراین اقاله در آن راهی ندارد.

 نکاح:  نکاح عقدی است که اقاله پذیر نیست. چون که بر هم زدن عقد نکاح به سبب خاصی نیاز دارد. و به دلیل تاکیدی که در قانون شد.ه نکاح با اقاله برهم زد.ه نمی شود.

ضمان چیست:

اگر ضمان از موج نقل ذمه به ذمه باشد، هنگام ورود ضامن، دین از ذمه مضمون‌عنه (فرد ضمانت‌شد.ه) به ذمه ضامن انتقال پیدا می کند. و اگر که ذمه ضامن مشغول شود، پذیرش این که دو طرف (ضامن و مضمون‌عنه) با اقاله عقد ضمان، حق و دین انتقال داده‌ (به ذمه ضامن). را بار دیگر به ذمه مضمون‌عنه انتقال دهند، دشوار است.

وقف: وقف هم از عقودی است که اقاله در آن راه ندارد و دو طرف نمی توانند با تراضی آن را فسخ کنند.

ایقاع: ایقاع نیز قبلیت اقاله ندارد. چون ایقاع با اراده یک طرف بوجود می‌آید؛ در حالی که برای تحقق اقاله اراده دو طرف نیاز است. و در نتیجه امری که با اراده یک طرف ایجاد می شود، نمی‌تواند با اراده دو طرف به پایان برسد.

 اقاله اقرار و اخبار چیست:

اخبار و اقرار نیز همانند ایقاع با یک اراده به وجود می‌آیند و همان توضیح در مورد آن صادق است. همچنین، اقرار اخبار است و نه انشاء. به همین سبب اقرارکننده چیزی را به ایجاد نمی کند که بتوان اقاله اش کرد. در مورد اخبار نیز چنین است. بنابراین اخبار و اقرار را نیز نمی‌توان اقاله کرد.

اقاله قرارداد و مسائل آن را طبق راهنمایی های حامد امیری وکیل امور قرارداد اصفهان توضیح دادیم. در صورتی که در زمینه اقاله قرارداد نیازمند اطلاعات بیشتری هستید میتوانید

مشاوره با وکیل در خصوص آیا اقاله قابل فسخ است:

دفتر وکالت حامد امیری یکی از بهترین وکیل دادگستری در اصفهان، با بیش از یک دهه سابقه درخشان در پرونده های متعدد و اخذ آراء موفق آماده ارائه کلیه خدمات حقوقی اعم از مشاوره های تخصصی، قبول وکالت، نگارش حقوقی و تنظیم قراردادها در تمامی موارد دعاوی حقوقی، امور کیفری، دعاوی خانواده، امور تعزیرات، اداره کار به هموطنان گرامی میباشد.

پذیرش حضوری: شنبه تا سه شنبه از ساعت ۱۶:۳۰ لغایت ۲۰:۳۰

پذیرش غیر حضوری: در تمامی ایام هفته از ساعت ۱۳:۰۰ لغایت ۱۶:۰۰

مشاوره فوری: در تمامی ایام هفته از ساعت ۸:۳۰ لغایت ۲۳:۰۰

آدرس دفتر وکالت: اصفهان، خیابان سجاد، ابتدای خیابان قائم مقام فرهانی، مجتمع شیخ بهایی طبقه اول واحد ۱۱