موانع مسئولیت کیفری چیست؟

شرایط و موانع مسئولیت کیفری

موانع مسئولیت کیفری: این نوع قوانین سخت‌ترین نوع قوانین وضع گردیده. در هر کشوری بوده که هدف اصلی آن حفظ امنیت جامعه و پیشگیری از هنجارشکنی‌ها است. ولی این مسئله موجب نگردیده تا حجم جرایم در کشورهای گوناگون به صفر برسد. به این خاطر که فردی را که مرتکب جرمی گردیده است. بتوان مجازات کرد در ابتدا می‌بایست مسئولیت کیفری فرد را مورد بررسی قرار داد که آیا می‌توان او را مجازات کرد یا خیر؟

حامد امیری بهترین وکیل کیفری در اصفهان قصد دارد در این مطلب به بررسی موانع مسئولیت کیفری بپردازد. با ما همراه باشید و چنانچه سوال یا نظری در این زمینه داشتید خوشحال می‌شویم برای ما کامنت بگذارید.

تعریفی از مسئولیت کیفری

مقصود از مسئولیت کیفری آثار و نتایجی بوده که متوجه خود فرد خاطی از اعمال محرمانه می‌شود. به بیانی دیگر هر شخصی که اعمال مجرمانه انجام می‌دهد خود شخص مسئول عمل مجرمانه خود می‌باشد. نه فرد دیگری، بنابراین عدالت حکم می‌کند که شخص مجرم به مجازات برسد. اشخاصی که از قدرت فهم و درک برخوردار هستند و به سن بلوغ رسیده‌اند مشمول مسئولیت کیفری خواهند بود.

لذا موقعی بحث مسئولیت کیفری به میان خواهد آمد که شخص مرتکب رفتاری مجرمانه گردیده است و می‌بایست بر اساس قانون مجازات گردد. همچنین اشخاصی که به بلوغ نرسیده‌اند و فاقد قدرت فهم و درک هستند مثل اشخاص مجنون دارای مسئولیت کیفری نخواهند بود.

شرایط مسئولیت کیفری:

شرایط مسئولیت کیفری هم جهت برقراری عدالت بین دو طرف دعوا برقرار می‌گردد. که اگر فرد خاطی از قانون دارای وضعیتی باشد از مسئولیت کیفری جلوگیری خواهد شد و عدالت در این خصوص برقرار خواهد شد. بنابراین در شرایط کلی مسئولیت کیفری گونه‌ای مسئولیت شخصی می‌باشد. که موقعی می‌توان به فرد دیگر این مسئولیت را نسبت داد که بر اساس قانون مسئول اعمال مجرمانه فرد باشد. و یا نتیجه اعمال مجرمانه فرد دیگر مقصر باشد.

از این رو مسئولیت کیفری متوجه اشخاص حقیقی بود و فقط تحت شرایطی متوجه اشخاص حقوقی می‌باشد. که نماینده قانونی فرد باشد و در انجام رفتار مجرمانه و در جهت اهداف وی و به نان او صورت دهد. واضح است که مسئولیت کیفری در صورتی که متوجه شخص حقوقی گردد این مسئولیت از شخص حقیقی ساقط نمی‌شود.

تحقق شرایط مسئولیت کیفری یعنی چه؟

قانون به دلیل مجازات اشخاص مجرم برخی شرایط را پیش بینی کرده است که به آن شرایط مسئولیت کیفری گفته می‌شود.

مسئولیت جزایی چیست:

همانطور که بیان شد هر فردی مسئول اعمال خود می‌باشد. و بر اساس قانون هر فردی که افعال مجرمانه انجام دهد می‌بایست بر اساس قانون خود فرد مجازات گردد. البته در شرایطی امکان دارد موانع مسئولیت کیفری وجود داشته باشد. که بر اساس آن مجازات فرد اعمال نمی‌گردد. و یا به طریق دیگری اجرا می‌گردد. از جمله شرایط موانع مسئولیت کیفری باید به مجنون بودن یا نابالغ بودن شخص و یا در حالت مست بودن و اکراه افراد اشاره داشت.

بنابراین از جمله شرایط مسئولیت کیفری شرایط عادی فرد از نظر عقلی می‌باشد. به این معنا که فرد بالغ باشد و کودک نباشد و یا مبتلا به زوال عقلی نشده باشد. علاوه بر این در جرایم عمدی موقعی که فرد، مرتکب این جرایم می‌گردد. می‌بایست هدف و نیت وی را از انجام عمل در نظر گرفت و هدف مجرم و نتیجه عمل وی را تطبیق داد.

به موجب قانون یک‌سری از جرایم و تصمیمات در خصوص مجازات‌های آنها بسته به نتیجه عمل می‌باشد. همچنین باید هدف و نیت نتیجه برای قانون محرز گردد. البته چنانچه موانع شرایط وجود داشته باشد و در صورت وجود معاون یا شریک جرم خود فرد از مجازات بری خواهد شد. و معاون یا شریک جرم وی مجازات می‌شود.

در شرایطی دیگر از موانع شرایط مسئولیت کیفری باید به این مهم اشاره داشت. که گاها برخی از اعمال بر اساس قانون جرم تلقی می‌شود. ولی مامور یا فردی خاص بنا بر حکم مقام عالی این اعمال را انجام دهد. که در این شرایط هم مسئولیتی متوجه شخص نمی‌شود. البته می‌بایست شخص دستور دهنده دارای صلاحیت لازم باشد. همچنین حکم صادر شده در منافع قانون باشد بنابراین در چنین شرایطی مسئولیت کیفری متوجه شخص نمی‌باشد.

انواع موانع مسئولیت کیفری

1. موانع نوعی: در موانع نوعی عنصر قانونی زایل است.
الف) معاون هم در موانع نوعی مجازات نمی‌گردد یعنی معاون هم در دفاع مشروع، اضطرار یا امر آمر قانونی مجازات نمی‌شود.
ب) در موانع نوعی هم مسئولیت کیفری ساقط می‌گردد و هم مسئولیت مدنی
نکته: تنها در اضطرار مسئولیت مدنی وجود دارد اما مسئولیت کیفری ساقط می‌باشد.
2. موانع شخصی: در موانع شخصی عنصر روانی زایل می‌گردد.
الف) شریک موانع شخصی مجازات می‌شود. مثل معاون در جرم صغیر یا جرم مجنون یا جرم شخص مست یا جرم شخص اکراه شده.
ب) در موانع شخصی تنها مسئولیت کیفری ساقط می‌گردد پس مسئولیت مدنی به قوت خود باقی خواهد بود.

موانع نوعی

اضطرار ماده152 قانون مجازات اسلامی

1) اضطرار: به معنی بروز خطر شدید است. بنابراین هر خطری اضطرار شناخته نمی‌شود و مجوز ارتکاب جرم نیست. بلکه خطر شدید معیار اضطرار بوده که بر اساس یک ضابطه نوعی (یعنی بر اساس افراد متعارف) آن خطر می‌بایست جزو خطرات شدید به شمار رود.
2) خطر فعلی یا قریب الوقوع: به معنی خطری که در عالم خارج به صورت عینی و ملموس واقع گردیده می‌باشد. یعنی خطر فعلیت یافته است. خطر قریب الوقوع به معنی احتمال خطر به دنبال قرائن محرز و معقول بنابراین صرف احتمال خطر مجوز اضطرار نبوده جز آنکه همراه با قرائن باشد.
3) به منظور حفظ نفس یا مال خود یا دیگری بنابراین اضطرار حتی ممکن است مجوز ارتکاب جرم جهت حفظ جان یا مال دیگری باشد یعنی اصولا خود شخص در وضعیت اضطراری نبوده بلکه شخص دیگری در شرایط اضطرار قرار داشته است.

4) ضرورت: به این معنی است که هیچ راهی جز ارتکاب جرم جهت رفع خطر وجود نداشته باشد پس چنانچه راه دیگری وجود داشته ولی فرد در وضعیت اضطراری بدون استفاده ار آن راه غیر مجرمانه عمدا مرتکب جرم گردیده است حق ندارد به اضطرار استناد نماید چرا که شرط ضرورت رعایت نگردیده است.
5) تناسب: یعنی میان همل ارتکابی با خطر موجود تناسب وجود داشته باشد به گونه‌ای که عرف انجام چنین عملی را در آن موقعیت خطر قبول کند‌ یعنی عرفاً این نوع خطر چنین عملی را ایجاب می کرده است.
6) خطر را عمدا ایجاد نکرده باشد: چرا که اگر تعمدا خطر را ایجاد کرده باشد بر اساس ضوابط اقدام حق ندارد به اضطرار استناد کند.

نکته: دو گروه از اشخاص حتی چنانچه همه شرایط اضطرار وجود داشته باشد همچنان حق ندارند به اضطرار استناد کنند.

الف) بر اساس تکلیفی که عهده‌دار شده‌اند می‌بایست با خطر مقابله کنند.
ب) بر اساس قانون دارای تکلیف قانونی مقابله با خطر باشند این دو گروه حق ندارند به استناد اضطرار از انجام تکلیف خود خودداری کنند.

دفاع مشروع

ماده 156 قانون مجازات اسلامی

موضوعات پنج‌گانه دفاع مشروع به معنای نفس یا مال یا عرض یا ناموس یا آزادی تن (عرض به معنای حیثیت شان و موقعیت شخص می‌باشد) و (ناموس امور جنسیتی از جمله مرد یا زن را شامل می‌گردد) و (آزادی تن مواردی همچون تعرض از راه آدم ربایی یا توقیف غیر قانونی)

نکته: می‌بایست تجاوز یا خطری به وجود آمده باشد تا بتوان اقدامات دفاعی را صورت داد بنابراین چنانچه هنوز تعرضی صورت نگرفته و قریب الوقوع نیز نمی‌باشد هر نوع اقدامات دفاعی یا اقدامات پیشگیرانه، پیشروی در دفاع به شمار می‌رود و دفاع مشروع محسوب نمی‌شوند.

شرایط دفاع مشروع

۱. ضرورت: یعنی هیچ روشی بهرجز ارتکاب جرم جهت دفاع وجود نداشته باشد بنابراین چنانچه روش‌های راحت‌تر یعنی روش‌های غیر مجرمانه وجود دارد ولی مدافع نخست متوسل به جرم گردد دفاع مشروع محسوب نگردیده و مجازات می‌شود.
۲. شرط تناسب: یعنی دفاع با رعایت مراحل دفاع صورت بگیرد بنابراین در تمام جرائم رعایت مراتب دفاع یعنی شرط تناسب الزامی می‌باشد و شرط تناسب مؤخر بر شرط ضرورت می‌باشد

مشاوره انلاین با وکیل کیفری در استان اصفهان:

دفتر وکالت حامد امیری یکی از بهترین وکیل دادگستری در اصفهان، با بیش از یک دهه سابقه درخشان در پرونده‌های متعدد و اخذ آراء موفق آماده ارائه کلیه خدمات حقوقی اعم از مشاوره‌های تخصصی، قبول وکالت، نگارش حقوقی و تنظیم قراردادها در تمامی موارد دعاوی حقوقی، امور کیفری، دعاوی خانواده، امور تعزیرات، اداره کار به هموطنان گرامی میباشد.

پذیرش حضوری: شنبه تا سه شنبه از ساعت ۱۶:۳۰ لغایت ۲۰:۳۰

پذیرش غیر حضوری: در تمامی ایام هفته از ساعت ۱۳:۰۰ لغایت ۱۶:۰۰

مشاوره فوری: در تمامی ایام هفته از ساعت ۸:۳۰ لغایت ۲۳:۰۰

آدرس دفتر وکالت: اصفهان، خیابان سجاد، ابتدای خیابان قائم مقام فرهانی، مجتمع شیخ بهایی طبقه اول واحد ۱۱

سخن پایانی

قوانین کیفری سخت‌ترین نوع قوانین وضع گردیده در هر کشوری بوده که هدف اصلی آن حفظ امنیت جامعه و پیشگیری از هنجارشکنی‌ها است.

مقصود از مسئولیت کیفری آثار و نتایجی بوده که متوجه خود فرد خاطی از اعمال محرمانه می‌شود. به بیانی دیگر هر شخصی که اعمال مجرمانه انجام می‌دهد خود شخص مسئول عمل مجرمانه خود می‌باشد نه فرد دیگری، بنابراین عدالت حکم می‌کند که شخص مجرم به مجازات برسد.

شرایط مسئولیت کیفری هم جهت برقراری عدالت بین دو طرف دعوا برقرار می‌گردد که اگر فرد خاطی از قانون دارای وضعیتی باشد از مسئولیت کیفری جلوگیری خواهد شد و عدالت در این خصوص برقرار خواهد شد. بنابراین در شرایط کلی مسئولیت کیفری گونه‌ای مسئولیت شخصی می‌باشد که موقعی می‌توان به فرد دیگر این مسئولیت را نسبت داد که بر اساس قانون مسئول اعمال مجرمانه فرد باشد و یا نتیجه اعمال مجرمانه فرد دیگر مقصر باشد.

سوالات متداول