موارد سقوط یا موانع اجرای قصاص
موانع اجرای قصاص: هنگامی که شخصی مرتکب جرمی می‌گردد. و جرم موردنظر قتل باشد و این قتل صورت گرفته با نیت و آگاهی مرتکب انجام باشد. و به عبارتی بهتر از نوع قتل عمد باشد مجازات درپی خواهد داشت.
در حالی که بر اساس قانون مجازات اسلامی هر نوع جرمی مستوجب مجازات میباشد، مجازات جرم قتل عمد هم قصاص قاتل خواهد بود. قصاص مجازات شخصی است که جنایتی را به دیگری وارد نموده است.
موانع اجرای مجازات قصاص به دو نوع قصاص عضو و قصاص نفس تقسيم‌بندی می‌شود. که به منظور تقاضای قصاص متهم لازم است که شرایط اجرای مجازات قصاص را داشته باشد.
در حقیقت قصاص نفس موقعی اعمال می‌گردد که جرم قتل عمد محقق گردیده باشد و قاتل دارای هیچ کدام از عوامل رافع مسئولیت کیفری نباشد. در این شرایط قصاص اعمال و اجرا می‌شود. ولی هنگامی که از طرف مراجع قضایی حکم محکومیت متهم به قصاص صادر شود. می‌بایست این حکم اجرا گردد.
لیکن در قانون مجازات اسلامی مواردی پیش بینی است. که با وجود آن مجازات قصاص اجرا نخواهد شد و به عنوان موارد سقوط قصاص شناخته می‌شوند.
حامد امیری وکیل کیفری در اصفهان قصد دارد در این مقاله به بررسی موارد سقوط قصاص، گذشت ولی دم و یا گذشت مقتول و فوت قاتل بپردازد. تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
عوامل سقوط مجازات قصاص در فقه
موانع اجرای قصاص: در متون مرتبط با حقوق اسلامی، مواردی تحت عنوان عوامل سقوط مجازات قصاص تعریف است. که یک‌سری از آنها در حقوق موضوعه با عوامل سقوط مجازات قصاص مطابقت داشته. و بعضی دیگر از آنها تنها در شرع پیش بینی است.
به طور کلی شرع مقدس در این خصوص همچون دیگر احکام مرتبط با قتل از مقررات ویژه‌ای برخوردار است. این عوامل که بعضا متفق‌القول با کلیه فقها از جمله امامیه و اهل سنت و بعضی دیگر اختلافی است؛ عبارت است از:
1- عفو
2- صلح
3- فوت قاتل
4- اسلام آوردن قاتل
5- اجتناب از پرداخت مازاد دیه
6- مالکیت حق قصاص
از موارد بیان شده بعضا از جمله گذشت اولیای دم، صلح و فوت قاتل به طور قطع و بدون شک موجب سقوط مجازات قصاص هستند.
برخی دیگر هم از جمله مالکیت حق قصاص، اجتناب از پرداخت مازاد دیه و.. محل اختلاف هستند. به این معنی که موجب سقوط مجازات قصاص می‌گردند یا خیر تردید است.
گذشت ولی دم
با صدور حکم قصاص برای شخص مقتول اجرای آن می‌بایست انجام گردد. ولی در شرایطی که یکی از موارد سقوط قصاص وجود داشته باشد، مجازات قصاص اجرا نمی‌شود که از جمله این موارد گذشت ولی دم است.
ولی دم یا اولیای دم افرادی می‌باشند که از مقتول ارث خواهند برد. یا همان ورثه مقتول به غیر از زن و شوهر و منظور از گذشت ولی دم این میباشد. که اولیای دم مقتول را به طور رایگان ببخشند و در عوض بخشش شرطی قید نگردد. به این ترتیب که چنانچه مقتول دیه را در زمان مقرر پرداخت نکند، به قصاص محکوم گردد.
اولیای دم این حق را دارند که قاتل یا مرتکب را طی هر مرحله از پروسه. دادرسی و شروع رسیدگی تا صدور حکم مورد عفو ققرار دهند. به عنوان مثال چنانچه مردی زوجه خود را به قتل رساند. و مقتول یک پدر و مادر و برادر داشته باشد، پدر و مادر مقتول که از حق قصاص برخوردار هستند. قادر خواهند بود قصاص قاتل را درخواست کنند و در غیر این صورت حق دارند. در هر مرحله از پروسه دادرسی قاتل را مورد عفو قرار دهند.
موانع اجرای قصاص-گذشت مقتول
یکی دیگر از مواردی که موجب سقوط مجازات قصاص می‌گردد، گذشت شخص مقتول می باشد. به بیانی بهتر چنانچه مقتول یا شخصی که به دست دیگری به قتل رسیده است. در صورتی که قبل از مرگ خود چنانچه جرم قتل از نوع عمدی بوده، مرتکب را بخشیده باشد. مجازات جرم قتل عمد که قصاص است از شخص قاتل ساقط خواهد شد.
به بیانی دیگر چنانچه مقتول پیش از فوت قاتل را از قصاص عفو کند. اولیای دم مقتول دیگر حق قصاص قاتل را نخواهند داشت حتی پس از مرگ مقتول هم حق ندارند. تقاضای قصاص قاتل را از مراجع قضایی داشته باشند به این خاطر که مقتول پیش از فوت خود این حق را ساقط نموده است. بنابراین با در نظر گرفتن مطالب فوق مقتول حق دارد علاوه بر عفو قصاص قاتل قادر است دیه را نیز ببخشد.
مجازات قاتل در صورت رضایت شاکی چیست؟
به عنوان مثال چنانچه شخصی دیگری را به قتل رساند پیش از آنکه مقتول کشته شود. حق دارد قاتل را به دلیل جرم قتل و کشتن وی عفو کند، قصاص از قاتل ساقط خواهد شد. در این حالت اولیای دم حق قصاص شخص قاتل را نخواهند داشت.
فوت قاتل
طبق توضیحات وکیل قتل اصفهان فوت قاتل بر اساس قانون مجازات اسلامی یکی از مواردی میباشد. که سبب عدم سقوط و اجرای مجازات قصاص می‌گردد. در این شرایط چنانچه قاتل از طریق قتل از نوع عمد بمیرد. دیگر قصاص و دیه از قاتل ساقط خواهد شد و اولیای دم مقتول حق ندارند از دارایی قاتل مطالبه دیه کنند.
زمان فوت قاتل و دلیل فوت قاتل تاثیری در اجرا یا عدم اجرای مجازات قصاص نداشته. و در هر حالت از عوامل سقوط مجازات، مرگ قاتل است.
در حقیقت در صورت تحقق جرم قتل عمد و وجود هر کدام از موارد مذکور مجازات قصاص ساقط خواهد شد. اما در پاره‌ای از موارد که در قانون آمده است مجازات قصاص اجرا نمی‌گردد:
- ❖ قاتل پدر باشد یعنی اگر پدر یا جد پدری فرزند یا نوه خود را بکشند مجازات قصاص اعمال نمی‌شود.
- ❖ چنانچه مقتول دیوانه و مجنون باشد قصاص اجرا نمی‌شود چنانچه قاتل شخص عاقلی باشد با قتل شخص دیوانه مجازات قصاص اجرا نخواهد شد.
- ❖ چنانچه قاتل مست باشد و خود را با هدف قتل و با قصد قتل فرد دیگری مست نکرده باشد. به علت نداشتن اختیار قصاص نخواهد شد.
- ❖ چنانچه شخص مرتکب مسلمان باشد و شخص کشته شده یا مقتول غیر مسلمان باشد قاتل قصاص نخواهد شد.
قاتل دیوانه باشد
موانع اجرای قصاص: جنون قاتل در موقع ارتکاب جرم هم منجر به معافیت او از قصاص خواهد بود. ماده 149 قانون مجازات اسلامی در این خصوص بیان داشته است. که «هرگاه مرتکب در زمان ارتکاب جرم دچار اختلال روانی بوده به نحوی که فاقد اراده یا قوه تمیز باشد، مجنون محسوب شده و مسئولیت کیفری ندارد.»
مقتول دیوانه باشد
موانع اجرای قصاص: علاوه بر این در شرایطی که مقتول دیوانه و مجنون باشد. بعد از ثابت شدن جنون او، قاتل از قصاص معاف خواهد شد؛ به این معنی که چنانچه به اثبات برسد. مقتول پیش از آنکه به قتل برسد دارای جنون بوده است. بر اساس ماده 305 قانون مجازات اسلامی فرد عاقل به جای مجنون قصاص نمی‌شود و مجازات دیه و تعزیری به همراه خواهد داشت.
قتل به منظور دفاع از خویش
در صورتی که ثابت گردد، شخصی در حالت دفاع مشروع از خویش بوده است، در این مورد مجازات قصاص ساقط خواهد شد. هر کسی که در حالت دفاع از نفس، ناموس. مال و آزادی تن خویش یا غیر در مقابل هر نوع تعرض یا خطر فعلی یا قریب‌الوقوع به قصد دفاع مرتکب قتل گردد. در صورت وجود شرایط مقرر قانونی محکوم به قصاص نمی‌شود. با این حال الزام دفاع مشروع و وجود شرایط قانونی آن می‌بایست. در دادگاه صالح از طریق متهم به اثبات رسیده و یا دادگاه آن را محرز و روشن نماید.
قصاص قاتل مست در فقه و قانون مجازات اسلامی
نكته قابل توجهی که وجود دارد اين است كه هر نوع مقاومتی دفاع مشروع محسوب نمی‌شود. و در برابر شخص مضروب يا مقتول به آن استناد كرد.
بلكه تمسک به دفاع مشروع به موجب ماده 156 قانون مجازات اسلامی تنها مشروط به تحقق شرايط زیر است. از سویی دیگر قانون‌گذار در ماده مذکور دفاع از غیر را نیز با تحقق شرايطی مجاز دانسته و به آن جنبه قانونی بخشیده است.
حکم قصاص چقدر طول میکشد
با استناد به ماده 156 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392. «هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال يا آزادی تن خود يا ديگري در برابر هرگونه تجاوز. يا خطر فعلی يا قریب‌الوقوع با رعايت مراحل دفاع مرتكب رفتاری شود. كه طبق قانون جرم محسوب می‌شود، درصورت اجتماع شرايط زير مجازات نمی‌شود:
- الف) رفتار ارتكابی برای دفع تجاوز يا خطر ضرورت داشته باشد.
- ب) دفاع مستند به قرائن معقول يا خوف عقلايی باشد.پ) خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه يا تجاوز خود فرد و دفاع ديگری صورت نگرفته باشد.
- ت) توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملاً ممكن نباشد يا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر مؤثر واقع نشود.»
مشاوره با وکیل قتل در استان اصفهان:
دفتر وکالت حامد امیری خوب در اصفهان، با بیش از یک دهه سابقه درخشان در پرونده‌های متعدد و اخذ آراء موفق آماده ارائه کلیه خدمات حقوقی اعم از مشاوره‌های تخصصی، قبول وکالت، نگارش حقوقی و تنظیم قراردادها در تمامی موارد دعاوی حقوقی، امور کیفری، دعاوی خانواده، امور تعزیرات، اداره کار به هموطنان گرامی میباشد.
پذیرش حضوری: شنبه تا سه شنبه از ساعت ۱۶:۳۰ لغایت ۲۰:۳۰
پذیرش غیر حضوری: در تمامی ایام هفته از ساعت ۱۳:۰۰ لغایت ۱۶:۰۰
مشاوره فوری: در تمامی ایام هفته از ساعت ۸:۳۰ لغایت ۲۳:۰۰
آدرس دفتر وکالت: اصفهان، خیابان سجاد، ابتدای خیابان قائم مقام فرهانی، مجتمع شیخ بهایی طبقه اول واحد ۱۱
سخن پایانی
سقوط مجازات قصاص یعنی وجود عوامل و عللی بوده که با وجود ارتکاب قتل عمد، قاتل محکوم به قصاص نمی‌شود. در لغت قصاص به معنای جزای کار بد است که در حقوق کیفری ایران از جمله مجازات‌های پنج گانه به شمار می‌رود.
قصاص به معنی تلافی و استیفای عین جنایتی بوده که بر مجنی علیه وارد گردیده است. همچنین در لغت سقوط به معنی افتادن، فرود آمدن، لغزیدن است.
این کلمه همراه با کلمه مجازات بیان کننده حالتی است. که علاوه بر تحقق قتل عمدی و اثبات حق قصاص بنابه دلایلی از جهات قانونی از جمله گذشت. اولیا دم، صلح، و مرگ قاتل منجر به سقوط مجازات قصاص می‌گردد.