دادستان کیست و چه وظایف و اختیاراتی دارد؟
مدت زمان تخمینی مطالعه: 10 دقیقه
دادستان کیست: نام دادستان چیزی نیست که تا به حال نشنیده باشیم. دادستان یا همان مدعی العموم نماینده مردم یک جامعه است. از زمان‌های گذشته تا کنون دادستان مقام بالایی داشته است و این مقام بالا برای او وظایف و اختیاراتی را به همراه داشته است. اکثر امور یک دادسرا تحت کنترل دادستان انجام گرفته و باید به تأیید او برسد.
اما می توان چنین گفت که اصلی‌ترین وظیفه دادستان این است که عدالت را اجرا کرده و از حقوق مردم در جامعه دفاع کند. اماا این حال این تنها وظیفه دادستان نیست وظایف دیگری نیز برعهده دارد که در این مقاله تصمیم داریم آن ها را مورد بررسی قرار دهیم. توصیه می کنیم برای آن که بیشتر با شخص دادستان آشنا شده و وظایف و اختیارات را که برعهده دارد بشناسید، این مقاله را تا انتها مطالعه کرده و با درج نظرات خود ما را همراهی کنید.
مراتب دادستان به شرح زیر میباشد:
به گفت وکیل خوب در اصفهان دادستان‌ها را از حیث مراتب می توان به ترتیب به سه دسته تقسیم کرد:
- دادستان کل
- دادستان مرکز استان
- دادستان شهرستان
دادستان کیست: وکیل خوب اصفهان اضافه می کند بر اساس این دسته بندی دادستان کل در رأس قرار دارد. نحوه فعالیت این دادستان‌ها به این صورت است که دادستان شهرستان تحت نظارت دادستان مرکز استان و دادستان مرکز استان تحت نظارت دادستان کل فعالیت می کند.
دادستان کل علاوه بر آن که بر فعالیت دادستان مرکز استان نظارت دارد، بر عملکرد و فعالیت دادگاه انقلاب، دادسرای عمومی و دادسرای نظامی هم نظارت دارد. با این حال اینها فعالیت‌های کلی دادستان هستند و دادستان وظایف دیگری نیز بر عهده دارد که در آینده بیان خواهیم کرد.
وظایف دادستان چیست؟
دادستان کیست: کار دادستان چیست؟! حامد امیری بهترین وکیل اصفهان بیان می کند در قانون آیین دادرسی کیفری وظایف دادستان تصریح شده است. به موجب این قانون وظایف دادستان به دو دسته کلی تقسیم می شود؛ الف) وظایف قضایی و ب) وظایف اداری
الف) وظایف قضایی دادستان عبارت است از
1. ریاست بر دادسرا
دادستان کیست: اولین وظیفه‌ای که هر دادستان به عهده دارد این است که بر دادسرا ریاست کند. رئیس دادسرا بودن به این معنی است که تمامی کارها باید تحت نظارت دادستان انجام بگیرد. دادستان به عنوان رئیس دادستان باید کارهای زیر را انجام دهد:
- • ریاست بر ضابطان : ریاست کردن بر ضابطان و نظارت داشتن بر عملکرد و حسن انجام وظایف آنها از وظایف و مسئولیت‌های دادستان است.
- • تعقیب کردن جرایم : جرایم از هر نوعی که باشند یعنی چه حق الناسی باشند و چه حق الهی این وظیفه دادستان است که آنها را مورد تعقیب و پیگیری قرار دهند.
- • تقسیم کار میان قضات دادسرا : دیگر وظیفه‌ای که دادستان بر عهده دارد این است که کارها را میان قضات دادسرا به بهترین شکل تقسیم کند. این تقسیم کارها باید بر اساس میزان تجربه و درجه آنها صورت بگیرد.
- • نظارت بر فعالیت بازپرس : با وجود آن که بازپرس یک مقام مستقل در رسیدگی و تحقیقات مربوط به جرایم محسوب می شود، با این حال قانون به دادستان این وظیفه را داده که بر تحقیقاتی که او انجام می دهد نظارت کند و چنانچه نیاز بداند می تواند پرونده را از بازپرس دریافت داشته و آن را مطالعه و یا تکمیل کند. بازپرس در این خصوص نمی توان از درخواست دادستان سرپیچی کند.
2. صدور کیفرخواست
دادستان کیست: دومین وظیفه دادستان صدور کیفرخواست است. وکیل اصفهان در این خصوص می گوید؛ بعد از آن که تحقیقات در مور یک جرم به پایان رسید اگر دادستان نظر بازپرس را در این باره تأیید نمود، برای آن جرم اقدام به صدور کیفرخواست می کند. در صادر کردن کیفرخواست تفاوتی ندارد که جرم از جرایم عمومی باشد یا خصوصی و برای هر دو نوع صادر می شود. اما ممکن است این سوال ایجاد شود که چه مواردی در کیفرخواست قید می شود؟
طبق گفت وکیل دادگستری، در کیفرخواست مواردی همچون مشخصات طرفین پرونده، ادله ارتکاب جرم، نوع جرم ارتکاب یافته و درخواست کیفر قید می شود.
نکته لازم به ذکری که درمورد کیفرخواست وجود دارد این است که کیفرخواست زمانی به دادگاه ارسال می شود که دادستان یا معاوت او آن را امضا و تأیید کرده باشند. همچنین باید این را دانست که تا زمانی که کیفرخواست صادر نشده باشد دادگاه نمی تواند رسیدگی به پرونده را شروع کند.
3. اظهارنظر درباره قرارهای نهایی بازپرس
دادستان کیست: از جمله قرارهای نهایی که بازپرس صادر می کند و قانونی شدن آنها نیاز به تأیید دادستان دارد می توان به قرار منع تعقیب، قرار توقف تعقیب و قرار مجرمیت اشاره کرد. حال چنانچه دادستان با صدور این قرارها از سوی بازپرس موافقت نکند و بازپرس نیز از دستور دادستان تبعیت نکند، پرونده به منظور بررسی و تعیین تکلیف به دادگاه ارسال می شود.
حال اگر موضوع پرونده جرایم مهمی مثل قتل عمد و … باشد، بازپرس تحقیقات مربوطه را انجام می دهد وظیفه نظارت نیز برعهده دادستان قرار دارد. اما در سایر جرایم تحقیقات بازپرس کافی است و نیازی به نظارت دادستان نیست.
4. حضور در دادگاه جزایی
دادستان کیست: چهارمین وظیفه دادستان این است که حضور او در دادگاه جزایی ضرورت دارد. به عبارت دیگر برای آن که جلسات این دادگاه به رسمیت شناخته شود و قانونی باشد، باید دادستان در آن حضور داشته باشد. البته چنانچه دادستان خود نتواند شخصا حضور بهم برساند در جلسات دادگاه جزایی، این امکان را دارد که یکی از معاونین یا دادیاران خود را برای حضور در آن جلسه معرفی کند.
به گفت وکیل کیفری در اصفهان، دادستان وظایفی در این جلسات دادگاهی بر عهده دارد از جمله دادن درخواست تجدیدنظر در آرای محاکم جزایی. دادستان می تواند وقتی که در رسیدگی به پرونده و رعایت قوانین مربوطه قصوری صورت گرفته است، درخواست تجدیدنظر بدهد.
5. اجرای احکام جزایی
وظیفه دیگر دادستان این است که احکام جزایی که از محاکم جزایی صادر می شود تحت نظارت و دستور وی اجرا می شود. این وظیفه دادستان محدود به جرم خاصی نشده و تمام جرایم را در بر می گیرد. به عبارت دیگر فرقی ندارد چه جرم قصاص باشد و یا یک جرم با مجازات اندک، در هر صورت با نظارت و دستور دادستان اجرا خواهد شد.
ب) وظایف اداری دادستان
حامد امیری بهترین وکیل اصفهان یبان می کند که دادستان علاوه بر وظایف قضایی که بر عهده دارد وظایف اداری نیز برعهده دارد که باید انجام دهد. این وظایف اداری شامل حفظ حقوق مجانین و صغار و غایبین مفقود الاثر می شود. وکیل پایه یک می افزاید دادستان برای انجام این وظایف خود از واحد امور سرپرستی محجوران که تحت نظارت وی فعالیت دارند کمک بگیرد.
وظایف دادستان در امور حسبی
اما در قانون امور حسبی علاوه بر وظایف فوق، وظایف دیگری نیز برای دادستان درنظر گرفته است که عبارت هستند از:
- • جمع کردن دلایل و مدارک برای اثبات سفاهت صغاری که ولی ندارند و برای اثبات جنون افراد
- • قیم تعیین کردن برای محجوران
- • درخواست عزل نمودن قیم
- • محافظت از اموال مجانین، صغار و غیر رشیدها تا هنگام تعیین کردن قیم
- • درخواست تعیین امین برای جنین
- • محافظت کردن از اموال افرادی که احتیاج به امین دارند تا هنگام تعیین امین
- • درخواست تعیین امین برای اموال شخص غایب مفقود الاثر
- • دادن اجازه ازدواج یا طلاق به افراد مجنون
- • حفظ اموال مجهول المالک
- • حفظ ترکه متوفی بدون وارث و …
دادستان چطور از ارتکاب یک جرم مطلع می شود؟
ممکن است این سوال ایجاد شود که دادستان به چه طریق و روشی از ارتکاب یک جرم اطلاع می یابد؟
وکیل شهر اصفهان در جواب به این سوال می گوید روش‌هایی که دادستان به وسیله آن از ارتکاب یک جرم مطلع می شود از قرار زیر است:
- • شاکی به صورت حضوری به دادسرا مراجعه نموده و شکایت خود را مطرح نماید.
- • زمانی که ضابطان دادگستری خود شاهد وقوع یک جرمی می شوند.
- • خود متهم نزد دادستان اقرار به ارتکاب جرم کند.
- • دادستان یا بازپرس خود شاهد وقوع جرم باشند.
- • کسی که شاهد وقوع یک جرمی بوده است در دادسرا شهادت به وقوع آن دهند.
وظیفه دادستان چیست؟
دادستان کیست: نکته پایانی که درباره دادستان لازم است بیان کنیم این است که مقام دادستان را نمی توان هم مسئول تعقیب جرم و هم مسئل تحقیقات کیفری دانست و از همین جهت است که در بیشتر موارد وظیفه تحقیقات کیفری، نظارت کردن بر تحقیقات و نحوه عملکرد افراد تحقیق کننده بر عهده بازپرس قرار دارد. زیرا بازپرس برخلاف دادستان این امکان را دارد که از ساختار دادسرا خارج شود و بعد از آن که تحقیقات یانظارت بر آن را انجام داد وارد ساختار دادگاه شود.
کلام آخر
از تمام مطالبی که در این مقاله گفته شد می توان این چنین نتیجه گرفت که دادستان یکی از مقام‌های قضایی است که خود نیز از حیث رتبه به سه دسته دادستان کل، دادستان مرکز استان و دادستان شهرستان تقسیم می شود. طبیعی است که دادستان کل در رأس قرار دارد.
از اصلی ترین وظایف دادستان می توان به ریاست بر دادسرا، صادر کردن کیفرخواست، اظهار نظر درباره قرارهای صادر شده، حضور در محاکم جزایی و درنهایت اجرای حکم جزایی اشاره نمود. لازم به ذکر است که دادستان وظایف بیشتری نسبت به موارد یاد شده دارد و علاوه بر آن وظایف اداری وی را هم نباید نادیده گرفت مثل تعیین قیم، عزل قیم و … .