وقف خاص: آیا امکان فروش وقف‌های خاص وجود دارد؟ سند اوقاف خاص

وقف خاص چیست: وقف، یک نظام ویژه حقوقی بوده که شرایط خاص خود را دارد. در وقف، شخص با تمایلات خیرخواهانه کل یا قسمتی از مال خویش را به منظور بهره‌گیری. از منافع آن در اختیار عموم یا افراد به خصوصی قرار می‌دهد. اصل مال در وقف به قوت خود سالم و دست نخورده باقی مانده و تنها منافع به دست آمده از آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وقف عام و خاص: با وجود این وقف مسئله‌ای است که بیشتر افراد با مفهوم آن آشنایی دارند؛ ولی ممکن است. با انواع و نکات حقوقی مرتبط با آن آشنا نباشند. قانون مدنی اقسام وقف را در نظر گرفته است. و آن را به دو نوع وقف عام و وقف خاص تقسیم‌بندی نموده که هر یک دارای قواعد و تشریفات خاص خود بوده و می‌بایست. در چهارچوب این تشریفات و قواعد صورت پذیرند.

حامد امیری وکیل حقوقی در اصفهان در این مقاله قصد دارد به تعریف وقف عام و وقف خاص بپردازد. سپس، در خصوص اینکه آیا وقف خاص قابل فروش است توضیحاتی ارائه دهد. در صورتی که، پیرامون این موضوع سوالاتی دارید با ما همراه باشید.

تعریف وقف عام

در تعریف وقف عام ابتدا بایستی بگوییم. که ماده 55 قانون مدنی در تعریف وقف چنین مقرر داشته است که: «وقف، عبارت است. از اینکه عین مال، حبس و منافع آن، تسبیل شود.» با در نظر گرفتن ماده مذکور وقف، عبارتند از اینکه عین مال، به قوت خود باقی مانده و منافع آن مورد استفاده قرار گیرد. وقف به موجب موقوف علیهم خود، به این معنی است که آنچه وقف به نفع آن انجام می‌شود. امکان دارد به وقف عام و وقف خاص تقسیم گردد.

در تعریف وقف عام بایستی بگوییم که وقف عام به وقفی اتلاق می‌گردد. که موقوف علیهم آن، یعنی افرادی که وقف به نفع ایشان انجام می‌پذیرد، غیر محصور بوده و محدود به اشخاص معینی نیست. وقف عام به منظور مصرف عمومی بوده و از این رو، در وقف عام افرادی. که وقف به نفع ایشان صورت گرفته، متعدد و زیاد می‌باشند. مانند زمانی که شخصی مسجد یا مدرسه وقف می‌کند و یا به منظور استفاده عموم کتابخانه‌ای را وقف می‌کند.

👈«بهترین وکیل ملکی در اصفهان»👉

تعریف وقف خاص

وقف خاص برعکس وقف عام که به صورت غیر محصور است، محصور بوده و به فرد یا افراد مشخصی تعلق می‌گیرد. به طور مثال، وقف برای فرزندان؛ در این خصوص فرزندان. اشخاص معینی بوده که بهره‌گیری از منافع مال موقوفه، تنها برای ایشان خواهد بود و به استفاده عموم نمی‌رسد. شایان ذکر است که هم در وقف عام و هم در وقف خاص، واقف این امکان را دارد که در نمونه قرارداد. وقف خاص شخصی را با عنوان متولی در نظر بگیرد تا مشغول به اداره امور مال موقوفه گردد.

تفاوت وقف عام و وقف خاص

در مطالب فوق به تعریف وقف عام و وقف خاص پرداخته شد. و اشاره کردیم که در وقف، عین مال به قوت خویش باقی مانده و تنها منافع آن از طریق موقوف علیهم مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از تعریف وقف عام و وقف خاص در این بخش تصمیم داریم. وقف عام و وقف خاص را مقایسه و به بیان تفاوت هر یک بپردازیم که عبارت است از:

تفاوت در موقوف علیهم

از جمله تفاوت‌های وقف عام و وقف خاص در مقایسه. آنها با یکدیگر، تفاوت در موقوف علیهم، یعنی فردی که وقف برای ایشان و به نفع ایشان است، می‌باشد. در وقف عام، موقوف علیهم متعدد و نامعلوم بوده، ولی در وقف خاص مشخص و محدود می‌باشد.

تفاوت در هدف از وقف

یکی دیگر از تفاوت‌های وقف عام و وقف خاص، تفاوت در هدف وقف می‌باشد. هدف وقف کننده در وقف عام بهره‌گیری عموم جامعه از منافع مال موقوفه خواهد بود. ولی هدف واقف در وقف خاص صرفا بهره‌گیری اشخاص معین و محصوری از منافع مال موقوفه است.

تفاوت در قبض کننده عین موقوفه

یکی دیگر از تفاوت‌های وقف عام و وقف خاص این بوده. که در وقف خاص شخص موقف علیهم، قبض عین موقوفه را صورت می‌دهد. اما در وقف عام چنانچه متولی وقف وجود داشته باشد، وی قبض خواهد کرد و در غیر این حالت حاکم انجام خواهد داد.

فروش مال موقوفه در صورت اختلاف میان موقوف علیهم

ایا زمین وقفی را میتوان فروخت: نخستین مورد فروش مال موقوفه به خاطر اختلاف میان موقوف علیهم می‌باشد. در ادامه ماده 349 بیان شده است: «بیع مال وقف ، صحیح نیست. مگر در موردی که بین موقوف علیهم تولید اختلاف شود به نحوی که بیم سفک دماء رود… .»

موقوف علیهم به معنی افرادی است که عقد وقف به نفع ایشان منعقد گردیده است. از جمله مواردی که به موجب آن می‌توان مال موقوفه را به فروش رساند ان است که میان ایشان بیم سفک دماء رود. سفک دماء به معنی قتل نفس است. یعنی در صورتی که میان افرادی که مال برای ایشان وقف گردیده است. به خاطر مال موقوفه اختلاف به وجود آید و این اختلاف به گونه‌ای باشد که بیم اتفاق افتادن قتل ایجاد گردد. حق دارند مال موقوفه را به فروش رسانند.

منظور از ترس اتفاق افتادن قتل این است که عقل سلیم وقوع قتل را پیش بینی نماید. سفک دماء دربرگیرنده خونریزی در اثر ضرب و جرح حتی به شکل شدید نیست و فقط قتل نقس مد نظر می‌باشد. نکته دیگری که وجود دارد این است که ترس قتل نیز در وقف عام و در وقف خاص ممکن است. به این معنی که در وقف خاص ترس از قتل میان موقوف علیهم خاص و در وقف عام میان موقوف. علیهم عام وجود داشته باشد؛ مانند افراد ساکن در یک محل.

املاک وقفی و فروش آنها

اصل بر این است که املاک بعد از وقف قابل‌ فروش نیستند. از این رو به صرف اینکه از موقع وقف مثلاً ۱۰۰ یا ۲۰۰ سال گذشته باشد. مجوزی به منظور فروش آن در اختیار متولی یا موقوف علیهم قرار نمی‌دهد. لیکن راهکاری را بیان خواهیم کرد که با به کار بردن فرمول آن خواهید توانست از روش یا اوقافی اطلاع یابید.

املاک وقفی قابل‌ فروش

1) خراب باشند.
2) ترس و بیم خراب شدن آن در آینده‌ای نزدیک باشد.
3) میان موقوف علیهم اختلاف ايجاد گردد و ترس خونریزی باشد.
4) میان موقوف علیهم اختلاف ايجاد گردد و ترس تخریب ملک وقفی پیش¬بینی شود.
با این حال بایستی در نظر داشت که این چهار نوع از املاک وقفی. قابل‌ فروش موقعی از طریق قرارداد بیع قابل‌ فروش می‌باشند که دو شرط ذیل موجود نباشد:
5) عمران و بازسازی آن بسیار دشوار بوده و با مشکل روبه‌رو باشد.
6) هزینه سنگینی در صورت قابلیت عمران نیاز باشد و هیچ کس راضی به تأمین هزینه آن نباشد. بنابراین متوجه شدیم که چهار گروه از املاک با رعایت دو شرط قابل‌ فروش هستند.

قانون فروش املاک وقفی

بر اساس قانون اوقاف، سود حاصل از فروش املاک وقفی با صلاحدید هیئت تحقیق اوقاف در شرایطی که به نظر واقف (وقف کننده) نزدیک باشد. صرف می‌گردد و در صورتی که مورد مصرفی مطابق با آنچه مدنظر واقف بوده. پیدا نشود سود حاصل از فروش ملک یا دیگر اموال وقفی را برای هر نوع امور خیریه صرف میکند.

به بیانی دیگر در صورتی که وارث واقف هستید. یا جزو موقوف علیهم در رابطه با وقف خاص هستید. اصلاً تصور نکنید که بعد از فروش ملک وقفی سهمی از آن خواهید برد. و یا جایگزین آن ملکی خریده می‌شود. و سند آن به اسم شما منتقل می‌گردد. چرا که چنین موردی نه در قانون مدنی و نه در قانون اوقاف و امور خیریه مورد پیش‌بینی واقع نگردیده است.

زیرا املاک اوقافی یا وقفی به راحتی قابل فروش نبوده و بعد از فروش با شرایطی که بیان شد چیزی نصیب شما نخواهد شد. علاوه بر این فروش ملک اوقافی جرم به حساب می‌آید و با عنوان فروش و انتقال مال غیر قابل تعقیب می‌باشد.

سخن آخر تفاوت وقف عام و خاص

وقف، یک نظام ویژه حقوقی بوده که شرایط خاص خود را دارد. در وقف، شخص با تمایلات خیرخواهانه کل یا قسمتی از مال خویش را به منظور بهره‌گیری از منافع آن در اختیار عموم یا افراد به خصوصی قرار می‌دهد. اصل مال در وقف به قوت خود سالم و دست نخورده باقی مانده و تنها منافع به دست آمده از آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در صورتی که وارث واقف هستید یا جزو موقوف علیهم در رابطه با وقف خاص هستید. اصلاً تصور نکنید که بعد از فروش ملک وقفی سهمی از آن خواهید برد و یا جایگزین آن ملکی خریده می‌شود. و سند آن به اسم شما منتقل می‌گردد. چرا که چنین موردی نه در قانون مدنی و نه در قانون اوقاف و امور خیریه مورد پیش‌بینی واقع نگردیده است.

سوالات متداول