مجازات جایگزین حبس چیست؟ مجازات جایگزین حبس در جرایم عمدی؟!
مجازات جایگزین حبس چیست؟ این مجازات ها شامل چه افرادی میشود؟هر شخصی که در جامعه مرتکب جرمی گردد، علی رغم صدمات جانی یا مالی به قربانی باعث خسارت به جامعه هم می‌گردد. بر همین اساس قانون‌گذار به جهت صیانت از نظم و همچنین رعایت مصلحت جامعه مجازات و مقرراتی را در نظر می‌گیرد اعم از حبس، جریمه نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی و… .
شخص محکوم به مجازات حبس گاها به علت موقعیتی که دارد و با تشخیص قاضی و دارا بودن جهات پنهان امکان تبدیل مجازات حبس او به دیگر مجازات‌ها وجود دارد.
همانگونه که بیان شد مجازات جایگزین حبس، گونه‌ای از مجازات میباشد که جایگزین حبس قاضی مخیر یا موظف میباشد حکم به آنها دهد. در ماده ۶۵ قانون مجازات اسلامی این مجازات‌ها تعریف شده‌اند که به دو نوع اختیاری و الزامی تقسیم‌بندی می‌گردند.
به این معنی که در پاره‌ای از موارد دادگاه موظف میباشد به مجازات جایگزین حبس حکم دهد و در یک سری از موارد هم مختار است. ولی این موارد کدامند؟ مجازات‌های جایگزین حبس الزامی و اختیاری شامل چه مواردی میباشد؟
در این مقاله وکیل خوب در اصفهان به شما کمک میکند تا با شرایط گرفتن مجازات جایگزین حبس بیشتر آشنا شوید.
در چه مواردی دادگاه موظف است حکم به مجازات جایگزین حبس دهد؟
بر اساس ماده ۶۵ قانون مجازات اسلامی در موارد ذیل دادگاه موظف میباشد به جای حبس حکم به مجازات‌های جایگزین حبس دهد:
۱) جرایم عمدی که مجازات قانونی آنها حداکثر سه ماه حبس و یا کمتر است.
۲) جرایم عمدی که مجازات قانونی آنها حداکثر بین ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس است:
منوط به اینکه مرتکب از سابقه محکومیت کیفری عمدی به شرح زیر برخوردار نباشد و از ایفای آن هم پنج سال نگذشته باشد.
بر اساس ماده ۶۶ قانون مجازات اسلامی:
• بیشتر از یک مرتبه سابقه محکومیت قطعی به حبس تا ۶ ماه یا جریمه نقدی بیشتر از ۱۰ میلیون ریال و یا شلاق تعزیری
• یک مرتبه سابقه محکومیت قطعی به حبس بیشتر از ۶ ماه یا حد یا قصاص و پرداخت بیشتر از یک پنجم دیه
به عبارتی بهتر زمانی که متهمی مرتکب جرم عمدی گردیده است به این خاطر که متوجه شوند آیا قادر است از مجازات‌های جایگزین حبس بهرمند گردد یا خیر بایستی در ابتدا دریابیم میزان حبس وی چه مقدار است.
در صورتی که ۳ ماه یا کمتر از ۳ ماه بود هرگز زندانی نشده و حکم به مجازات جایگزین حبس برای وی داده خواهد شد. خواه از سابقه محکومیت قبلی برخوردار باشد و خواه نباشد.
مجازات های جایگزین حبس: اما چنانچه میزان حبس وی بیشتر از سه ماه یعنی از ۹۱ روز تا ۶ ماه بود مشروط به یک مورد دادگاه می‌بایست حکم به مجازات جایگزین حبس برای وی دهد و آن شرط عدم سابقه محکومیت کیفری به تفسیری که در موارد الف و ب بیان شده، است. به طور مثال تصور کنید فردی مرتکب جرم توهین می‌گردد و بر اساس قانون، مجازات او ۵ ماه حبس میباشد. حال می‌خواهیم دریابیم که آیا وی حق استفاده از مجازات جایگزین حبس را دارد یا خیر. گفته شد چنانچه جرم عمدی باشد بایستی بدانیم برای آن جرم حداکثر میزان حبس در قانون چقدر است.
چنانچه ۳ ماه و یا کمتر از سه ماه بود هرگز زندانی نشده و جایگزین حبس به او داده میشود و چنانچه ۹۱ روز تا ۶ ماه بود بایستی سابقه کیفری او را در نظر گرفت.
👈«بهترین وکیل کیفری در اصفهان»👉
۳) جرایم غیر عمدی که حداکثر مجازات قانونی آن ها دو سال حبس یا کمتر است:
این بند در مورد جرایم غیر عمد می باشد. در خصوص این جرایم، در صورتی که مجازات قانونی جرمی حداکثر دو سال حبس یا کمتر باشد دادگاه مکلف است به جای حبس حکم به مجازات جایگزین حبس دهد. توجه داشته باشید که در مورد جرایم عمدی، حبس سه سال یا کمتر مشمول جایگزین حبس می باشد ولی در مورد جرایم غیر عمد حبس دو سال و زیر دو سال هر دو مورد از موارد الزامی حکم به مجازات جایگزین حبس می باشد. در این مورد هم به سابقه کیفری متهم کاری نداریم و هم اینکه مجازات قانونی (و نه قضایی) جرم ارتکاب یافته زیر دو سال و یا دو سال باشد حکم به مجازات جایگزین حبس اجباری است.
۴) مرتکب جرایمی که نوع یا میزان تعزیر آن ها در قوانین موضوعه تعیین نشده است:
ماده قانونی مجازات جایگزین حبس: در قانون در پاره‌ای از موارد عملی جرم شناخته شده است اما مجازاتی برای آن پیش بینی نشده است. مثل ماده ۲۸ قانون مطبوعات که مقرر داشته است: «انتشار عکس‌ها و تصاویر و مطالب خلاف عفت عمومی ممنوع و موجب تعزیر شرعی است… .»
در این موارد دادگاه موظف میباشد به جای حبس حکم به مجازات جایگزین حبس دهد.
انواع مجازات‌های جایگزین حبس چیست؟
مجازات‌های جایگزین حبس پنج دسته هستند که عبارت است از:
- • دوره مراقبت
- • خدمات عمومی رایگان
- • جزای نقدی
- • جزای نقدی روزانه
- • محرومیت از حقوق اجتماعی.
در ادامه به صورت جداگانه هر کدام را بررسی خواهیم کرد:
1. دوره مراقبت در مجازات جایگزین حبس
دوره مراقبت به دوره‌ای می‌گویند که در طول آن محکوم، به حکم دادگاه و زیر نظر قاضی اجرای احکام به انجام یک یا چند مورد از دستورات زیر و به مقدار مشخص محکوم میشود.
- • سکونت یا عدم سکونت در محل مشخص
- • حرفه آموزی یا اشتغال به شغلی خاص
- • پرداخت نفقه اشخاص واجب النفقه
- • درمان بیماری یا ترک اعتیاد
- • اجتناب از فعالیت حرفه‌ای مربوط به جرم ارتکابی با بهره‌گیری از وسایل موثر در آن
- • اجتناب از تصدی تمامی یا بعضی از وسایل نقلیه موتوری
- • گذراندن دوره یا دوره‌های ویژه آموزش و یادگیری مهارت‌های اصلی زندگی یا حضور در دوره‌های تربیتی، اخلاقی، مذهبی، تحصیلی و ورزشی
• اجتناب از ارتباط و معاشرت با شرکا یا معاونان جرم یا سایر افراد از جمله بزه دیده به صلاحدید دادگاه
مدت دوره مراقبت- • در جرائمی که مجازات قانونی آنها حداکثر ۳ ماه حبس است، تا ۶ ماه
- • در جرائمی که مجازات قانونی آنها ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس است و همچنین جرائمی که نوع و مقدار تعزیر آنها در قوانین موضوعه پیش بینی نشده، ۶ ماه تا ۱ سال
- • در جرائمی که مجازات قانونی آنها بیشتر از ۶ ماه تا ۱ سال است، ۱ الی ۲ سال
- • در جرائم غیر عمدی که مجازات قانونی آنها بیشتر از ۱ سال میباشد، ۲ الی ۴ سال
• اجتناب از ارتباط و معاشرت با شرکا یا معاونان جرم یا سایر افراد از جمله بزه دیده به صلاحدید دادگاه2. خدمات عمومی رایگان در مجازات جایگزین حبس
خدمات عمومی رایگان اعم از نظافت شهر و… خدماتی هستند که با موافقت محکوم به منظور مدت مشخص به شرح زیر مورد حکم واقع گردیده و زیر نظر قاضی اجرای احکام به اجرا درمی‌آید:
- • در جرائمی که مجازات قانونی آنها حداکثر ۳ ماه حبس است، تا ۲۷۰ ساعت
- • در جرائمی که مجازات قانونی آنها ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس است و جرائمی که در قوانین موضوعه نوع و میزان تعزیر آنها پیش بینی نشده، ۲۷۰ تا ۵۴۰ ساعت
- • در جرائمی که مجازات قانونی آنها از ۶ ماه تا ۱ سال بیشتر است، ۵۴۰ تا ۱۰۸۰ ساعت
- • در جرائم غیرعمدی که مجازات قانونی آنها از یک سال بیشتر است، ۱۰۸۰ تا ۲۱۶۰ ساعت
3. جریمه نقدی روزانه در مجازات جایگزین حبس
- جریمه نقدی روزانه عبارتند از یک هشتم تا یک چهارم درآمد روزانه محکوم که از قرار زیر از او دریافت می‌گردد:
- • در جرائمی که مجازات قانونی آنها حداکثر سه ماه حبس است، تا ۱۸۰ روز
- • در جرائمی که مجازات قانونی آنها ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس است و جرائمی که در قوانین موضوعه نوع و میزان تعزیر آنها پیش بینی نشده، ۱۸۰ تا ۳۶۰ روز
- • در جرائمی که مجازات قانونی آنها ۶ ماه تا ۱ سال بیشتر است، ۳۶۰ تا ۷۲۰ روز
- • در جرائم غیرعمدی که مجازات قانونی آنها از ۱ سال بیشتر میباشد، ۷۲۰ تا ۱۴۴۰ روز
نکته) محکوم مکلف میباشد در آخر هر ماه به مدت ۱۰ روز مجموع جریمه نقدی روزانه همان ماه را بپردازد.
سخن پایانی جایگزین حبس
مجازات‌های جایگزین حبس پنج نوع هستند که شامل دوره مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی، جزای نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی میشود. موارد الزامی صدور حکم به مجازات‌های جایگزین حبس عبارتند از:
الف) جرایم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها ۳ ماه حبس یا کمتر است.
ب) جرایم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها بین ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس است مشروط به اینکه مرتکب از سابقه محکومیت کیفری عمدی مقرر از قرار ذیل برخوردار نباشد و از اجرای آن هم ۵ سال نگذشته باشد.
ج) جرایم غیر عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها ۲ سال حبس و یا کمتر میباشد.
د) مرتکب جرائمی که در قوانین موضوعه نوع یا میزان تعزیر آنها پیش بینی نشده است.
سوالات متداول
مجازات‌های جایگزین حبس چند نوع هستند؟
موارد الزامی صدور حکم به مجازات‌های جایگزین حبس چیست؟
ب) جرایم عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها بین ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس است مشروط به اینکه مرتکب از سابقه محکومیت کیفری عمدی مقرر از قرار ذیل برخوردار نباشد و از اجرای آن هم ۵ سال نگذشته باشد.
ج) جرایم غیر عمدی که حداکثر مجازات قانونی آنها ۲ سال حبس و یا کمتر میباشد.
د) مرتکب جرائمی که در قوانین موضوعه نوع یا میزان تعزیر آنها پیش بینی نشده است.