اعتراض شاکی به حکم برائت متهم چگونه است ؟
اصل برائت به صورت کلی به‌منظور صیانت احترام و کرامت مردمی ایجاد گردیده است. لیکن این اصل مطلق نمیباشد و تحت شرایطی امکان دارد با نظر قانون شخص متهم، گناهکار شناخته شده و اصل حکم برائت متهم از پرونده متهم حذف میشود. البته اصل برائت با مبحث تبرئه شدن در دادگاه تفاوت دارد.
به‌عنوان مثال امکان دهرد شاکی دلایلی به قاضی ارائه نماید و ادعای مجرم بودن شخصی را داشته باشد. قاضی می‌بایست به تقاضای شاکی رسیدگی نموده و کلیه مدارک و دلایل و مستندات حاضر را بررسی نماید و درباره درستی آن‌ها تصمیم‌گیری کند. قاضی این مدارک را بررسی می‌نماید و دفاعیات متهم را گوش می‌کند.
در نتیجه متهم یا گناهکار دانسته میشود و یا از وی رفع اتهام می‌گردد. حکم تبرئه هنگامی صادر می‌گردد که اسناد و مدارک عرضه شده مبنی بر مجرم بودن متهم، کافی و اقناع‌کننده نبوده باشد. در این شرایط، برای شاکی امکان اعتراض به حکم برائت در نظر گرفته شده است.
وکیل شهرستان اصفهان قصد دارد در این مقاله توضیحاتی درباره حکم برائت و شیوه اعتراض کردن به آن ارائه دهد. بنابراین اگر تمایل دارید در این باره اطلاعاتی کسب کنید حتما این مقاله را تا پایان مطالعه کرده و نظرات خود را برای ما درج نمایید.
حکم برائت یعنی چه ؟
عده‌ای از حقوقدانان اصل برائت و یا اماره برائت را مستلزم آزادی‌های بنیادین در جامعه می‌دانند. موضوعات استناد به این اصل هم در امور مدنی و هم در امور کیفری مشاهده می‌گردد.
بر اساس اصل 37 قانون اساسی چنین بیان گردیده: «اصل، برائت است و هیچ‌کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‌شود، مگر این که جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد.»
بر اساس اصل مذکور، در اصل 166 قانون اساسی قضات مکلف به صدور احکام مبرهن و مستند به مواد قانون و اصولی که بر مبنای آن حکم صادر گردیده، شده‌اند. در امور مدنی در ماده 197 آیین دادرسی مدنی جدید چنین مقرر داشته است:« اصل برائت است.
بنابراین، اگر کسی مدعی حق یا دینی بر علیه دیگری باشد باید آن را اثبات کند.» در امور کیفری، اصل بر برائت متهم میباشد جز آنکه دلیل محکم بر مجرم بودن او حاضر باشد. بنابراین برای مجرم محسوب کردن شخص می‌بایست دلایل مبرهن وجود داشته باشد.
این الزام به محرز بودن دلایل در حقوق جزا، در حقوق مدنی و تجارت به این سختی وجود ندارد. چراکه در امور کیفری، حیثیت، آزادی و همین‌طور جان اشخاص مورد تهدید قرار خواهد گرفت و یک دلیل غیر منطقی ممکن است شخص را به چوبه دار بفرستد و یا باعث شود گناهکار خطرناکی از مجازات رهایی یابد.
فرق بین قرار منع تعقیب و برائت چیست؟
بسته به جرایم ارتکابی، مجازات ها و مجازات های متفاوتی در نظر گرفته می شود. اگر تقصیر فرد ثابت شود، فرد مجرم شناخته می شود. اما اگر جرم ثابت نشود و فرد بی گناه شناخته شود، در این شرایط تبرئه خواهد شد.
در برخی شرایط خاص دستوری برای مجرم صادر می شود در برخی موارد مجرم در زمان وقوع جرم دارای شرایط خاصی مانند حبس بوده است. در چنین شرایطی به نظر دادستان، متخلف با قرار بازداشت موقت قرار می گیرد.
شاخه‌های اصل برائت در حقوق کدامند؟
وکیل خوب اصفهان بیان می کند: اصل برائت از جمله رکن‌های اساسی حقوق فعلی میباشد و اصول دیگری تحت تاثیر آن است و رشد کرده است که هر یک ستونی از ساختمان حقوقی محسوب میشود.
اصل اباحه: بر اساس این اصل، جرم دانستن، حکمی است استثنایی و مختص قانون میباشد، حکم به مجازات می‌بایست شرح محصور گردد و در هر جا که در وجود جرم یا سختی کیفر شبهه به وجود آید؛ می‌بایست قانون را به نفع متهم تفسیر نمود و در اجرای مجازات به میزان متقین بسنده نمود.
اصل صحت قرارداد: به این معناست که هرگاه در مخالفت قرارداد با قانون شبهه گردد یا بر این ادعا باشد که قرارداد صوری یا نامشروع است می‌بایست اصل را مبنی به صحه عقد گذاشت و از مدعی نقض مدرک خواست.
اصل آزادی قراردادها: این اصل صورتی از اصل اباحه در خصوص قراردادی میباشد و احتمالا پیش از هر اصل دیگری در کارهای حقوقی کاربرد خواهد داشت.
اصل تسلیط: ماده 30 قانون مدنی در بیان مضمون و حوزه این اصل اعلام می‌نماید هر مالکی نسبت به اموال خویش حق هر نوع تصرف و بهره‌وری دارد جز در مواردی که قانون استثناء قائل شده باشد.
چگونگی ابلاغ حکم برائت
حامد امیری بهترین وکیل حقوقی اصفهان بیان می دارد: پس از صادر شدن حکم برائت برای متهم ابلاغیه فرستاده میشود. چنانچه به وی در مدت روند رسیدگی به پرونده، ضرر و زیات معنوی وارد گردیده باشد (به‌عنوان مثال به حیثیت او آسیب وارد شده باشد.) حکم برائت وی در روزنامههای کثیرالانتشار منتشر می‌گردد تا جبران آبروی از دست رفته شخص متهم کمی جبران گردد.
اعتراض به حکم برائت به چه صورت است؟
وکیل اصفهان در پاسخ به این سوال که شاکی چگونه می تواند به حکم برائت متهم اعتراض کند می گوید شاکی قادر است به حکم برائت، حتی با وجود ابلاغ آن به متهم، اعتراض نموده و تقاضای تجدید نظر خواهی نماید.
برای این امر لازم است تا شاکی به دادگاه تجدید نظر خواهی مراجعه نموده و مجدداً پرونده را به گردش درآورد. اصولاً در این مرحله جهت اعتراض به رای و پیگیری پرونده به یک وکیل خوب نیاز پیدا می کند.
شاکی ادعای مجرم بودن متهم را دارد. به همین دلیل و از آنجایی که اصل بر برائت اشخاص است، شاکی باید مدارک و مستنداتی ارائه نماید که با آن‌ها رخداد جرم از طریق متهم را اثبات کند.
معمولاً هر متهمی در مقام دفاع به اصل برائت استناد می‌نماید و این امر کار شاکی را دشوارتر می کند. به این علت حضور یک وکیل باتجربه به سهولت و تسریع پروسه رسیدگی کمک بسیاری خواهد کرد.
در چه مواردی عدول از اصل برائت اتفاق می افتد؟
به‌منظور عدول از اصل برائت لازم است دلایل و مستندات قانونی ارائه گردد. در واقع اصل بر برائت است، جز در مواقعی که با استناد به مدارک و اماره قانونی معلوم گردد که متهم، مرتکب جرمی شده و بریالذمه نمیباشد.
چنانچه مستندات و قرائن به اندازه‌ای محکم باشند که باعث عدول از اصل برائت گردد، متهم می‌بایست بی‌گناهی خویش را اثبات نماید. به تعبیری دیگر در مرحله نخست اصل بر بی‌گناهی میباشد و شاکی می‌بایست مجرم بودن متهم را اثبات نماید.
در مرحله بعدی چنانچه اصل برائت توسط مدارک و شواهد ابطال گردد، این متهم است که می‌بایست بی‌گناه بودن خودش را ثابت کند. در بعضی موضوعات فرض مجرم بودن شخص بر اصل برائت اولویت خواهد داشت.
به بیانی دیگر نخست می‌بایست اثبات گردد که در رابطه با یک جرم به‌خصوص فرد بی‌گناه بوده تا مجدداً مشمول اصل برائت گردد.
این شرایط موقعی ایجاد می‌گردد که دیدگاه عمومی جرم و پیامدهای اجتماعی آن وسیع باشد و رسیدگی به پرونده با ابهام روبرو باشد. به‌عنوان مثال جرایم علیه امنیت، جرایم منوط به جنایات جنگی علیه انسان یا پول‌شویی و جرایم سازمان‌یافته در این گروه قرار دارند.
ارتکاب مجدد جرم موجب عدول از اصل برائت می شود؟
حامد امیری مشاور حقوقی در اصفهان در پاسخ به این سوال می گوید: نکته بسیار مهم در اینجا این است که تنها با استناد به این مسئله که یک شخص قبلاً سابقه کیفری داشته و مجرم بوده است، در پرونده‌های جدید نمی‌تواند سبب عدول اصل برائت گردد.
علت این امر آن میباشد که اصل برائت ارتباطی با سابقه کیفری و سوپیشینه اشخاص نخواهد داشت و در نخستین مرحله اصل بر برائت متهم میباشد.
اقدامات قاضی پس از ختم تحقیقات چه میباشد؟
بعد از ارجاع پرونده به دادگاه و ضروریت نداشتن تحقیق و یا سایر اقدامات، قاضی به‌شرح ذیل رفتار می‌کند:
• اگر اتهامی متوجه متهم نباشد یا رفتار انتسابی به او جرم نبوده قاضی اقدام به صدور حکم برائت و یا قرار منع تعقیب می‌کند.
• به جز موارد مذکور اگر اصحاب دعوا حضور یابند و تقاضای فرجه نکنند و یا قاضی فرجه را معقول تشخیص ندهد و یا در رابطه با حق‌الناس، مدعی، تقاضای ترک محاکمه را نکند با برگزاری جلسه رسمی اقدام به رسیدگی و صدور حکم می‌کند.
• در صورت حاضر نشدن اصحاب دعوا یا تقاضای فرجه به‌منظور آمادگی دفاع یا تسلیم شکوائیه ضرر و زیان، قاضی ضمن مشخص کردن جلسه رسیدگی موضوع را به اصحاب دعوا اعلام می‌کند.
• در موضوعاتی که فصل خصومت یا اثبات دعوا با قسم شرعی محرز می‌گردد هر کدام از اصحاب دعوا قادرند از حق قسم خویش بهره ببرند.
• اگر قاضی در طی بررسی پرونده تشخیص دهد که از نظر چشم پوشی شاکی خصوصی در مسائلی که دعوا قابل چشم پوشی است یا به لحاظ دیگری متهم قابل تعقیب نمیباشد یا دادگاه صالح به رسیدگی نیست و یا اعتراض رد دادرس گردیده است بر مبنای موضوع حکم به منع تعقیب یا صلاحیت نداشتن و یا رد یا پذیرفتن اعتراض، صادر می‌کند.
• قاضی با معلوم زمان رسیدگی و ابلاغ آن به شاکی یا مدعی خصوصی، متهم، وکیل، دادستان و دیگر افرادی که می‌بایست در دادگاه حضور یابند، آن‌ها را به‌منظور حضور در جلسه رسیدگی احضار می‌نماید و تصویر کیفرخواست جهت متهم ارسال می‌گردد.
• به‌منظور مهیا ساختن فرصت برای دفاع متهم، تعیین شده که فاصله میان دستور احضاریه تا جلسه رسیدگی نبایستی از یک هفته کمتر باشد. هرموقع متهم دلیل منطقی داشته باشد، جلسه رسیدگی به زمان مناسب دیگری محول می‌گردد.
کلام آخر
اصل برائت یک اصل مورد قبول در نظام حقوقی ایران است. بر اساس این اصل، تمام اشخاص بی‌گناه هستند جز آنکه خلاف آن اثبات گردد. به بیان دیگر به‌منظور ثابت کردن جرم یک شخص ضرورت دارد مدارک و اسناد و دلایلی ارائه گردد. در صوتی که برای متهمی حکم برائت صادر شد، شاکی قادر است به حکم برائت، حتی با وجود ابلاغ آن به متهم، اعتراض نموده و تقاضای تجدید نظر خواهی نماید.