خسارت تاخیر در انجام تعهد: خسارت عدم انجام تعهدات قراردادی

خسارت عدم انجام تعهد: یکی از موضوعاتی است که در امور قراردادها به چشم میخورد . همه ما این حقیقت را می دانیم که با منعقد کردن یک قرارداد، دو طرف در مقابل یکدیگر متعهد به انجام امری می شوند، غالبا نیز برای انجام دادن این تعهد زمان معینی را مشخص می کنند.

حال در صورتی که یکی از طرفین قرارداد به تعهد خود عمل نکند و در حقیقت از انجام ان سرباز بزند، باید ضرر و زیانی که به طرف مقابل به علت همین خودداری از انجام تعهد وارد شده است را جبران کند.

متعهد له نیز این حق را دارد که مستند به این قرارداد به دادگاه مراجعه کرده و دادخواست مطالبه ی خسارت ناشی از عدم انجام تعهد قراردادی را مطرح کند.

به طور مثال به موجب یک قرارداد فروش، فروشنده متعهد می شود که ملک خریداری شده را در زمان معین به خریدار تحویل دهد، حال این مدت سپری می شود اما فروشنده به تعهد خود عمل نکرده و ملک را تحویل نداده است.

به طور کلی وکیل اصفهان بیان می کند چنانچه کسی به موجب قراردادی متعهد به انجام کاری شود و از روی عمد آن را انجام ندهد، برای طرف دیگر قرارداد که تعهد به نفع او بوده است یا متعهد له این حق ایجاد می شود که به دادگاه مراجعه کرده و او را از راه های مختلفی مثل حق حبس ملزم به انجام تعهد کرده و یا از او خسارت عدم انجام تعهد مطالبه کند.

البته باید توجه نمود که مطالبه خسارت عدم انجام تعهد در هر حالتی ممکن نیست بلکه باید شرایطی وجود داشته باشد تا متعهد له امکان طرح این درخواست را داشته باشد. این شرایط در ادامه ی این مطلب کاملا بیان شده است و می توانید با مطالعه ی این مقاله از آن مطلع شوید.

نحوه جبران خسارت عدم انجام تعهد

همان گونه که بیان کردیم چنانچه متعهد به تعهد قراردادی خود عمل نکند متعهد این امکان را پیدا می کند که در صورتی که بر اثر این خودداری از انجام تعهد به او ضرری وارد شد، مطالبه ی خسارت کند.

که البته این امر یعنی جبران خسارت وارد شده به متعهد له از چند طریق ممکن است که وکیل قراردادها در اصفهان آن ها را به ترتیب زیر بیان می کند:

الف) انجام موضوع از طرف متعهدله به خرج متعهد

بنا بر این مورد متعهد له می تواند خود موضوع تعهد را انجام دهد لیکن هزینه ی انجام آن را از متعهد دریافت کند. البته این ورد را می توان هم در متن قرارداد درج کرد و هم از سوی دادگاه ممکن است حکم شود.
وکیل قرارداد ها می گوید در قرارداد می توان به این صورت درج نمود که:

« چنانچه طرف قرارداد تعهد خود را اجرا نکرد، طرف مقابل این امکان را دارد که شخصا مبادرت به انجام آن کند و متعهد مکلف است که هزینه ی انجام تعهد را به طرف قابل بپردازد و نمی تواند به میزان مخارج و یا شیوه ای که تعهد اجرا شده است اعتراض کند.»

ب) تعیین نمودن خسارت روزانه

طرفین می توانند در قرارداد ما بین خود قید کنند که در صورتی که متعهد در انجام تعهد خود تأخیر کرد ملزم شود بابت هر روز تأخیر مبلغی را به عنوان خسارت بپردازد. که بنا بر گفته ی وکیل قرارداد ها در اصفهان می توان به این شکل در قرارداد قید شود:

« متعهد موظف است به علت هر روز تأخیری که در انجام تعهد صورت می گیرد، مبلغی با میزان مشخص به طرف مقابل پرداخت کند. ولی پرداخت نمودن این مبلغ به این معنا نیست که اصل تعهد ساقط می شود، بلکه وی باید کماکان موضوع تعهد را انجام دهد.»

ج) تعیین خسارت روزانه و انجام تعهد به خرج متعهد

همانطور که از عنوان پیدا است، هر دو مورد قبلی را شامل می شود و طرفین می توانند در قرارداد خود شرط کنند که اگر متعهد از انجام دادن تعهد قراردادی خود سرباز زد، متعهد له این امکان را دارد که خود تعهد را انجام داده و هزینه انجام را از متعهد دریافت کند، علاوه بر آن متعهد موظف است بابت هر روز تأخیر در انجام تعهد، مبلغی با میزان مشخص تحت عنوان خسارت پرداخت کند.

نکته ای که وجود دارد این است که متعهد له باید اجرای تعهد قراردادی و یا ادامه ی اجرای آن را اگر اواسط کار متوقف شده باشد، به وسیله ی اظهارنامه از متعهد مطالبه کند. چنانچه متعهد در مدت یک هفته توجهی به اظهارنامه نکند یعنی نه انجام تعهد را شروع کند و نه ادامه دهد، این امکان برای متعهد له فراهم می شود که خود تعهد را انجام دهد و سپس هزینه ی انجام را از متعهد دریافت کند. همچنین باید بیان نمود که خسارت تأخیر روزانه از روزی که اظهارنامه به متعهد ابلاغ شده است حساب می شود.

د) پرداخت کردن خسارت مقطوع

بر اساس این مورد طرفین می توانند در قرارداد خود یک میزان مبلغی را مشخص کنند به عنوان خسارت که اگر متعهد از انجام تعهد قراردادی خودداری کرد آن را به متعهد له پرداخت کند. امکان دارد این مبلغ تعیین شده جایگزین تعهد اصلی بشود. وکیل قرارداد ها پیشنهاد می دهد ظرفین این چنین در قرارداد خود این شرط را بگنجانند:

« اگر متعهد از انجام تعهد خودداری کند، وظیفه دارد مبلغ معینی پول را به منظور خسارت به متعهد له پرداخت کند. ( حال اگر بخواهند با پرداخت این خسارت تعهد اصلی ساقط شود می توانند اینگونه شرط کنند) با پرداخت این مبلغ تعهد متعهد ساقط می شود و دیگر تعهدی برای انجام دادن آن در برابر متعهد له ندارد. ( و یا اگر تمایل داشته باشند که علاوه بر پرداخت این خسارت همچنان اصل تعهد را نیز انجام دهد می توانند قید کنند) پرداخت کردن این مبلغ باعث اسقاط تعهد اصلی نشده و متعهد همچنان ملزم به اجرای آن است. به این مبلغ تعیین شده وجه التزام نیز گفته می شود.

مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد چه شرایطی دارد؟

در ابتدای مقاله نیز بیان کردیم که برای مطالبه کردن خسارت عدم انجام تعهد باید شرایطی موجود باشد، که به گفته وکیل قرارداد ها عبارت هستند از:

الف) گذشتن و منقضی شدن زمان انجام تعهد

سابق بر این گفتیم که در هر قراردادی طرفین در مقابل یکدیگر تعهداتی را بر عهده می گیرند و ممکن است شرط شود که هر کدام از آن ها در زمان مشخصی تعهد خود را انجام دهند. به طور مثال در یک قرارداد فروش فروشنده تعهد می کند که ظرف 10 روز کالا را به خریدار تسلیم کند، و یا این که در تاریخ مشخصی مثلا 24 خرداد کالا را به خریدار تسلیم کند.

بنابراین نتیجه می گیریم که اولین قدم برای مطالبه کردن خسارت انجام تعهد این است که مهلتی که برای انجام تعهد تعیین شده است سپری بشود و متعهد ، تعهد را انجام ندهد.

زیرا حتی اگر مدت زمان کمی از مهلت باقی مانده باشد به نحوی که انجام تعهد در آن مدت عملا غیر ممکن باشد باز هم متعهد له امکان مطالبه ی خسارت قراردادی را ندارد. اما به محض این که مهلت پایان یافت متعهد له این امکان را دارد که بدون نیاز به ثابت کردن، خسارت عدم انجام تعهد را تقاضا کند.

ب) خودداری نمودن مدیون از انجام دادن تعهد

شخص متعهد باید از روی آگاهی و به عمد تعهد قراردادی خود را نادیده گرفته و انجام ندهد و همچنین زمانی که برای انجام تعهد در نظر گرفته شده است نیز سپری شود و تعهد در آن مدت انجام نگرفته باشد.
مثلا وکیل قرارداد ها بیان می کند اگر کسی بر اثر زلزله ای که آمده است آسیبی دیده و به همین علت نتواند تعهد قراردادی خود را انجام دهد نمی توان از او خسارت عدم انجام تعهد دریافت کرد ولی اگر شخص بدون این که مانعی وجود داشته باشد عمدا تعهد را انجام ندهد، باید خسارت عدم انجام تعهد را بپردازد.

ج) وجود ضرر و رابطه سببیت

یکی دیگر از شرایطی که برای تقاضا کردن خسارت عدم انجام تعهد لازم است این است که به علت همین انجام ندادن تعهد و یا تأخیر در انجام آن، به متعهد له ضرر و زیانی وارد شود. از همین رو او می تواند جبران خسارت این زیان وارد شده را مطالبه کند.

علاوه بر آن به نقل از وکیل اصفهان کسی که به او زیان رسیده است باید ثابت کند که میان ضرر وارد شده به او و عدم انجام تعهد رابطه ی سببیت وجود دارد. یا به عبارتی ضرر وارد شده به علت عدم انجام تعهد از سوی متعهد است.
رابطه سببیت به این معناست که میان زیان وارد شده بر متعهد له و فعل یا ترک فعل متعهد، رابطه ای وجود داشته باشد. پس در صورتی که موضوع تعهد بر اثر عامل دیگری از بین برود دیگر این متعهد نیست که باعث ورود ضرر شده است، لذا مسئولیتی نیز به پرداحت خسارت ندارد.

موسسه حقوقی حامد امیری در اصفهان با ارائه بهترین خدمات مشاوره حقوقی در خصوص قراردادها می تواند راهنمای موثری برای شما جهت تنظیم قرارداد باشد. برای دریافت مشاوره حضری و یا غیرحضوری از طریق سامانه رزرو نوبت آنلاین اقدام نمایید . جهت رزرو نوبت مشاوره فوری نیز می توانید با شماره 09392359977 تماس حاصل نمایید.