انواع قرارداد کار و شرایط آن! انواع قرارداد اشتغال! «1402»

آشنایی با انواع قرارداد کار یا انواع قرارداد اشتغال می تواند در هنگام بستن قرارداد به شما کمک زیادی کند. در صورتی که یک قرارداد کار به صورت بی نقص تنظیم و توسط طرفین امضا بشود، موجب می شود که از بروز خطر های احتمالی جلوگیری کند.

اما چیزی که باعث بی عیب و نقص شدن یک قرارداد کار می شود اطلاع و آگاهی طرفین از حقوق خود است، تا بتوانند با تکیه بر این آگاهی مفاد قرارداد را به گونه ای تنظیم کنند که حقوقشان تضمیین بشود.

این امر برای کارگران ضروری تر است تا بتوانند از قرارداد های کاری که مناسب با حقوقشان نیست دوری کنند. بهترین کار این است که افراد اعم از این که کارگر باشند یا کارفرما، در این خصوص به کسی که در این مورد اطلاعات و دانش کافی دارد مراجعه کنند.

حامد امیری وکیل پایه یک دادگستری در اصفهان با تهیه این مقاله تلاش کرده است تا اطلاعات افراد را در زمینه قرارداد های کار افزایش دهد. و به این طریق از تضییع حقوق افراد جلوگیری کند.

اکثرا بر این تصور هستند که در این خصوص اطلاعات کافی و لازم را دارند در صورتی که اینطور نیست، چون قرارداد کار پیچیدگی های دارد که ککمتر فرد عادی است که از آن مطلع باشد.

اولین نکته ی بسیار مهمی که در تنظیم قرارداد کار باید بداینم این است که بهتر است قرارداد‌ کار به طور کتبی تنظیم شود، چون تنظیم کتبی باعث می شود وظایف افراد در برابر یکدیگر مبهم و دچار تردید نشود.

انواع قرارداد کار چیست؟

در ماده ی 7 قانون کار قرارداد کار تعریف شده است، طبق مفاد این قانون:« قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر‌موقت برای کارفرما انجام می ‌دهد.»

از ماده ی فوق در میابیم که قرارداد کار در دسته ی عقود تشریفاتی قرار ندارد و با رضای طرفین واقع می شود.
اما به گفته ی وکیل کار در اصفهان خصوصیت دیگری که قرارداد کار دارد این است که قرارداد کار از عقود معوض است به این معنا که شخص کارگر در قبال کاری که انجام می دهد دستمزد یا اجرت دریافت می کند.

که البته این تعیین اجرت یکی از شرایط صحت قرارداد کار به حساب می آید. بنابراین قرارداد های کاری که کار در آن به صورت مجانی باید انجام شود، در دسته ی قرارداد های کار وزارت کار و تامین اجتماعی قرار نمی گیرند.

انواع قرارداد اشتغال و استخدام در دستگاه های دولتی با انواع قرارداد کار در بخش خصوصی و کارگاه ها و کارخانجات مشمول قانون کار، متفاوت است.

انواع قرارداد کار

قرارداد کار به صورت انفرادی و یا گروهی

این امکان وجود دارد که قرارداد کار یا با یک شخص و به صورت فردی و یا با عده ای و به طور گروهی منعقد شود. زمانی که کارفرما با یک شخص قراردادی اعم از کتبی یا شفاهی و یا دائم و موقت تنظیم می کند و بر اساس آن کارگر موظف به انجام کاری در قبال دستمزد معین می شود را قرارداد کار فردی می گویند.

قراردادهای کار گروهی نیز به پیمان دسته ‌جمعی اطلاق می شود. قرارداد کار گروهی یک پیمان کتبی است که برای مشخص نمودن شرایط کار میان یک یا چند انجمن صنفی و یا نماینده قانونی کارگران از یک سو کارفرما و یا نمایندگان قانونی آنها از سوی دیگر و یا بین کانون های عالی کارگری و کارفرمایی تنظیم می شود.

البته ذکر این نکته ضروری است که در صورتی این قرارداد دارای اعتبار است که مذاکرات میان این افراد باعث نشود که امتیازاتی کمتر از آنچه در قانون کار در نظر گرفته شده است، تعیین شود.

قرارداد کار از حیث مدت و موضوع قرارداد

انواع قرارداد کار از حیث مدت و موضوع قرارداد به سه دسته تقسیم می شود؛ قرارداد کار موقت، قرارداد کار غیر موقت و در نهایت قرارداد کار با موضوع معین.

در خصوص قرارداد کار موقت باید گفت که طبق این نوع از قرارداد کار، کارگر برای مدت مشخصی استخدام می شود به طور مثال شخصی برای مدت یک سال مشغول به کار در بخش انبارداری یک شرکت می شود.

البته باید گفت که قرارداد کار موقت فقط به این معنی نیست که مدت زمان مشخصی داشته باشد بلکه ممکن است برای کار مشخصی که در ذات موقتی است استخدام شود.

بنا بر اظهارات وکیل کار در اصفهان قرارداد کار موقت به دو دسته تقسیم می شود؛ قراردادکاری که در ذات حالت غیر مستمر و دفعه ای دارد و قرارداد کاری که دارای طبیعتی مستمر است و اگر در قرارداد مزبور مدتی قید نشود، این قرارداد به صورت دائمی اجرا می شود.

بنابراین دریافتیم که موضوع قرارداد در قرارداد کار غیر موقت این است که از کار و خدمات کارگر برای مدتی تقریبا دائمی استفاده بشود.

پیش فرض در این نوع از قرارداد کار این است که کارگر تا وقتی بازنشته یا از کار افتاده نشده است و همچنین تا وقتی که استعفا نداده است، طبق قرارداد مزبور مشغول به کار است.

لازم به ذکر است که این که می گوییم قرارداد کار غیر موقت است معنی غیرقابل فسخ بودن و برای همیشه را نمی دهد، بلکه به این معناست که قرارداد کاری که فی ما بین طرفین طرفین واقع شده است تا زمانی که یکی از موارد فوق الذکر رخ دهد پابرجاست، و به عبارت دیگر این قرارداد محدود به کار مشخص و یا زمان معین نیست.

قرارداد کار موقت نیز به گفته ی وکیل پایه یک دادگستری به این معناست که طرفین توافق کنند که کارگر برای مدت محدودی کار مشخصی را انجام بدهد و پس از آن قرارداد پایان یابد.

قرارداد کار معین

موضوع قرارداد در این نوع از انواع قرارداد کار ، انجام دادن کار مشخص و معین از جانب کارگر است. مثلا یک گرافیست تعهد به طراحی کردن کارت ویزیت می کند، در نتیجه زمانی که کار مشخص را انجام داد و به پایان رساند قرارداد کار ما بین طرفین به پایان می رسد.

پس دریافتیم که قرارداد کار موقت مبتنی بر انجام دادن کار معینی منعقد می شود و با پایان کارف قرارداد نیز خاتمه می یابد.

حال ممکن است در این قراراد مدت نیز تعیین شود که در این صورت اگر در مدت تعیین شده کار معین به پایان نرسید می توان مدت این قرارداد را تمدید کرد تا زمانی که انجام پروژه به پایان برسد.

تفاوت اصلی که قرارداد کار معین با قرارداد کار موقت دارد این است که در قرارداد موقت تعیین مدت در قرارداد جنبه ی اصلی دارد اما در قرارداد معین اصل تعیین یک کار است نه مدت.

قرارداد شفاهی و کتبی کار

همانطور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم ممکن است قرارداد به صورت کتبی یا شفاهی تنظیم و منعقد بشود. در صورتی که قرارداد کار به طور کتبی تنظیم نشود این امکان وجود دارد که رابطه ی میان کارگر و کارفرما از راه های دیگری همچون فیش های پرداخت حقوق، کارت حضور و غیاب کارگر و … ثابت کرد.

اما نکته ی قابل توجهی که وکیل کار در اصفهان بیان می کند این است که قراردادهای دسته جمعی به دلیل حساسیت بیشتری که دارند لازم است به صورت کتبی منعقد شوند.

قرارداد کار تمام وقت و پاره‌ وقت

انواع قرارداد کار از حیث میزان ساعت کاری، به دو دسته ی تمام وقت و پاره وقت تقسیم میشوند.
به قراردادی تمام وقت گفته می شود که طبق آن کارگر تعهد دارد به اندازه ی ساعات کاری که در قانون مشخص شده است کار کند.

که به موجب قانون کارگری که تمام وقت است باید در روز 8 ساعت و در هفته 44 ساعت کار کند. و چنانچه کسی به صورت تمام وقت نیروی خود را در اختیار کارفرما برای کار بگذارد مستحق دریافت حقوق و مزایا به طور کامل است.

حال در صورتی که با یک کارگر قرارداد کاری تنظیم شود که در آن ساعات کار کمتر از میزان مشخص شده در قانون باشد، قرارداد کار پاره وقت به حساب می آید. قرارداد کار پاره وقت به نقل از حامد امیری وکیل پایه یک در اصفهان سه نوع دارد؛

1.  قرارداد پاره ‌وقت دائمی: اگر کارگری برای زمان زیادی در جایی به صورت پاره وقت مشغول به کار باشد، قرارداد کار او از این نوع است.
2. قرارداد پاره وقت موقت: چنانچه افرادی به صورت مقطعی و برای مدت محدودی به صورت پاره وقت در جایی مشغول به کار شوند، قرارداد کار آن ها مشمول این نوع است.
3.  قرارداد مشارکت در شغل: آن گاه که تعدادی کارگر به صورت مشارکتی در یک شغل و سمت مشغول به کار می شوند و همه ی آن ها به جای یک نفر با ساعت کاری تمام وقت، فعالیت می کنند.
   نکته ی قابل توجه این است که کارگرانی که به صورت پاره وقت در جایی مشغول به کار می شوند هم تحت حمایت قانون کار قرار دارند و این قانون تقاوتی بین کارگر تمام وقت قائل نشده است و کارگر پاره وقت نیز متناسب با میزان ساعاتی که مشغول به کار است از مزایا و اعتبارات قانون کار بهره مند می شود.