واخواهی چیست؟ دفاع در جلسه واخواهی!

واخواهی یکی از روش های اعتراض به رای دادگاه ها است . این امکان وجود دارد که در بعضی از شرایط خوانده ی دعوا در جلسه ی رسیدگی حضور نداشته باشد و اصطلاحا غایب باشد.

در چنین موقعیتی مسلما خوانده امکان دفاع از خود و همچنین ارائه ی دلیل ندارد در نتیجه قاضی بدون آن که نظرات او را بشنود حم صادر می کند که احتمال دارد بر علیه خوانده باشد.

به این رأیی که بدون حضور خوانده صادر می شود رأی غیابی می گویند. حال اگر خوانده ای که بر علیه او رأی غیابی صادر شده است این امکان را دارد که ظرف مدت معینی که در قانون تعیین شده است نسبت به این حکم صادر شده واخواهی کند.

وکیل حقوقی در اصفهان بیان می کند که واخواهی یک روش است برای آن که خوانده ای بر علیه او رأی غیابی صادر شده است، به این رأی مزبور اعتراض کند.

حضور نداشتن خوانده که در نهایت منجر به صدور رأی غیابی از جانب قاضی می شود به این معناست که نه خود خوانده در جلسه ی دادرسی حضور یابد و نه وکیلش و حتی از جانب وکیلش نیز لایحه ای ارسال نشده باشد.

اما ممکن است با این مقدمه کمی در مورد معنا و مفهوم واخواهی گیج شده باشید. در ادامه ی این مقاله وکیل اصفهان تلاش کرده است تا این مفهوم حقوقی را با زبانی ساده تر توضیح دهد تا به این طریق دانش حقوقی افراد بالا برود.

واخواهی یعنی چه؟

به گفته ی وکیل اصفهان واخواهی در معنای لغوی یعنی اعتراض کردن به چیزی. معنای اصطلاحی این کلمه نیز خیلی از معنای لغوی آن دور نیست و همانطور که اشاره شد یک شیوه است برای آن که افراد بتوانند به احکام صادر شده به طور غیابی اعتراض کنند. این امر یعنی همان واخواهی به این مبنا استوار است که باعث می شود حقوق اشخاص ضایع نشود.

زیرا زمانی که یک حکم به طور غیابی یعنی در غیبت یکی از طرفین دعوا صادر می شود به دلیل این که آن فرد حضور نداشته و نتوانسته است از خود دفاع کند احتمال دارد باعث ضایع شدن حق او شود. به همین منظور است که این حق برای چنین فردی در نظر گرفته شده است.

اما به جهت آن که بیشتر معنای رأی غیابی را در یابیم در ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی در تعریف حکم غیابی آمده است که :

« حکم دادگاه حضوری است مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده و به طورکتبی نیز دفاع ننموده باشد و یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد. » بنابراین همانطور که گفته شد کسی که حکم غیابی بر علیه او صادر شده است این حق را دارد که در ظرف مهلت مقرر اقدام به واخواهی کند.

در ماده ی 406 قانون آیین دادرسی کیفری در مورد مهلت واخواهی حکم شده است که :

« در تمام جرائم، به استثنای جرائمی که فقط جنبه حق اللهی دارند، هرگاه متهم یا وکیل او در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشود یا لایحه دفاعیه نفرستاده باشد، دادگاه پس از رسیدگی، رای غیابی صادر می کند.

در این صورت، چنانچه رای دادگاه مبنی بر محکومیت متهم باشد، ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ واقعی، قابل واخواهی در همان دادگاه است و پس از انقضای مهلت واخواهی برابر مقررات حسب مورد قابل تجدید نظر یا فرجام است. مهلت واخواهی برای اشخاص مقیم خارج از کشور، دو ماه است.»

نکته ی قابل توجهی که وکیل کیفری در اصفهان متذکر شد این است که در صورتی که متهم در جلسه ی دادرسی حاضر شود اما زمانی که تنفس اعلام شد و یا در زمان دادرسی بی آن که عذر موجهی بیاور دیگر حضور نداشته باشد، دادرسی ادامه پیدا می کند و حکمی که صادر می شود حضوری است. لذا دیگر حق واخواهی را نسبت به آن ندارد. زیرا که واخواهی تنها در مورد احکامی غیابی است نه حضوری.

واخواهی به چه صورت انجام می گیرد؟

زمانی که فردی بخواهد نسبت به رأی غیابی صادر شده بر علیه خود، واخواهی کند باید این اعتراض خود را در دادخواستی نوشته و به همان دادگاهی که رأی غیابی مزبور را صادر کرده است تحویل دهد.

در این مورد بهترین کار این است تا با یک وکیل متخصص در امور حقوقی مشورت شود تا او با تکیه بر دانش و تجربیات خود بتواند دادخواست مورد نظر را به طور کامل تنظیم و به دادگاه ارائه دهدو چون اگر دادخواست به طور کامل تنظیم نشده باشد و به عبارتی همه ی شرایط شکلی را نداشته باشد اخطار برای رفع نمودن نقصیات می دهد ولی چنانچه دادخواست کامل باشد دادگاه یک وقتی را برای رسیدگی مجدد تعیین و به طرفین دعوا ابلاغ می کند.

البته لازم به ذکر است که اگر دادگاه دادخواست واخواهی را موثر بخش نبیند به این دادخواست توجهی نکرده و وقت رسیدگی مجدد تعیین نخواهد کرد و در حقیقت رأی غیابی صادر شده را تایید می کند.

تفاوت واخواهی حقوقی و کیفری

بنا بر گفته ی حامد امیری وکیل اصفهان واخواهی هم در امور حقوقی جریان دارد و هم در امور کیفری اما تفاوتی که میان واخواهی این دو وجود دارد این است که در حقوق کیفری در اموری که جنبه ی الهی دارند واخواهی اجرا نمی شود و در حقیقت شخص امکان واخواهی را نخواهد داشت.

علاوه بر این در حقوق کیفری به هنگام واخواهی نیاز نیست که شخص هزینه ی دادرسی برای آن بپردازد در حالی که در امور حقوقی شخص برای ارائه ی درخواست واخواهی خود باید مبادرت به پرداخت هزینه ی دادرسی کند. البته قابل توجه است که مهلت مقرر برای واخواهی در هر دو به یک اندازه است و از این حیث تقاوتی میان آن ها وجود ندارد.

برای اقامه دعوای واخواهی چه شرایطی باید وجود داشته باشد؟

سابق بر این بیان نمودیم که شخص باید درخواست واخواهی خود را از طریق تنظیم دادخواست به دادگاه صادر کننده ی رأی ارائه دهد. حال برای این که این دادخواست به طور کامل تنظیم شود باید دارای شرایط و مندرجات ذیل باشد:

1- در دادخواست واخواهی ضرورت دارد که نام و اقامتگاه واخواه یا همان کسی که رای بر علیه او صادر شده است و نام و اقامتگاه واخوانده درج شود.
2- این دادخواست واخواهی لازم است به دفتر همان دادگاهی که رأی غیابی را صادر کرده ارائه شود.
3- این دادخواست باید ظرف همان مهلت مقرر تحویل داده شود وگرنه معتبر نیست، به جز در موارد استثنایی.
4- چون واخواهی را از طریق تنظیم دادخواست ارائه می کنیم باید برای آن هزینه ی دادرسی بپردازیم که البته اشاره کردیم که پرداخت هزینه ی دادرسی مخصوص به امور حقوقی است.

آثار واخواهی از حکم غیابی

واخواهی کردن نسبت به رأی غیابی آثاری به دنبال دارد که بهترین وکیل اصفهان در ادامه آن ها را بیان می کند. این آثار عبارتند از:

1- واخواهی در امور کیفری تنها به جرایم خاصی محدو نیست بلکه همه ی جرایم را چه کوچک و چه بزرگ در بر می گیرد. البته نباید این نکته را نادیده گرفت که در جرایم حق الله واخواهی وجود ندارد.
2- واخواهی دارای اثر انتقالی نیست، به عبارت دیگر رسیدگی به دادخواست واخواهی در همان دادگاه صادر کننده ی رأی صورت می گیرد و با دادگاه بالاتر و یا هم عرض نمی رود.
3- واخواهی باید حتما در همان مهلتی که در ماده 406 آیین دادرسی کیفری آمده است اقامه شود در غیر این صورت اعتبار ندارد.
4- تنها محکوم علیهی که غایب بوده است زمان صدور رأی دارای حق واخواهی است و مسی که حضور داشته و یا خواهان این حق را ندارند.
5- واخواهی با تجدید نظر کاملا متفاوت است و اقامه ی واخواهی مانع از اقامه تجدید نظر نخواهد شد.
6- واخواهی دارای اثر بازدارنده و تعلیقی است، به عبارت دیگر مانع از اجرای حکم غیابی می شود.
7- با ارائه ی دادخواست واخواهی این امکان وجود دارد که رأی غیابی تغییر پیدا کند.

واخواهی از احکام دادگاه در چه مدتی باید صورت بگیرد؟

پاسخ حامد امیری وکیل پایه یک دادگستری به این سوال این است که به موجب مادتین 306 قانون آیین دادرسی مدنی و 406 قانون آیین دادرسی کیفری اشخاصی که مقیم ایران هستند تنها 20 روز از تاریخ ابلاغ واقعی مهلت دارند که برای واخواهی از حکم صادر شده اقدام کنند و کسانی که در خارج از ایران اقامت دارند این مهلت 2 ماه از تاریخ ابلاغ است.

واخواهی در خارج از مهلت ها پذیرفته نخواهد شد مگر آن که شخص ثابت کند که عذر موجهی برای این دیر اقامه کردن واخواهی خود داشته است.

که البته در چنین حالتی باید دلایل و عذر موجه خود را نیز در دادخواست واخواهی قید کند. حال چنانچه دادگاه دلایل شخص را موجه حساب کند قرار توقف اجرای حکم را صادر می کند.

باید متذکر شد که اگر در موردی امکان ابلاغ واقعی به شخص وجود نداشت ابلاغ قانونی نیز دارای اعتبار بوده و بعد از آن که مهلت 20 روزه برای واخواهی سپری شد حکم قطعی و اجرا می شود.