گواهی انحصار وراثت را از کجا بگیریم؟

شورای حل اختلاف انحصار وراثت

گواهی انحصار وراثت: فوت نمودن عزیزان و نزدیکانمان یک امری قطعی و اجتناب ناپذیر است که برای همه اتفاق می افتد. اما این فوت نمودن با خود مسائلی را به دنبال دارد که باید به آن رسیدگی شود.

یکی از این مسائل، مشخص شدن تکلیف دارایی و اموال متوفی و تعیین سهم ورثه از آن است. زمانی که شخصی فوت می کند اموال او به صورت قهری به ورثه اش منتقل می شود، یعنی خود ورثه هیچ اختیاری در رد یا قبول آن ندارند.

حال برای این که ورثه بتوانند این اموال و دارایی را میان خود تقسیم کنند باید در وهله ی اول منحصر بودن ورثه در دادگاه ثابت شود که این کار انحصار ورثه تلقی می شود.

زمانی که افراد برای منحصر نمودن ورثه به دادگاه مراجعه می کنند، دادگاه این امر را بررسی می کند و بعد از رسیدگی به آن را صادر می کند.

👈«مراحل اخذ گواهی انحصار وراثت!»👉

در حقیقت وکیل ارث در اصفهان می گوید که انحصار ورثه یعنی این که تعداد وراث شخص متوفی به وسیله ی دادگاه معلوم و مشخص شود. زمانی که وراث گواهی انحصار وراثت را به دست می آورند موجب می شود که میزان سهم الارث آن ها و چگونگی تقسیم ترکه به صورت رسمی روشن شود. بعد از این گواهی است که ورثه می توانند در ترکه تصرف کنند.

گواهی انحصار وراثت دارای چه انواعی است؟

به گفته ی وکیل ارث در اصفهان دو نوع دارد: محدود و نامحدود.

• گواهی انحصار وراثت محدود:

طبق بخشنامه ای که در تاریخ 7/1399 از سوی وزارت دادگستری صادر شد، در شرایطی که اموال به جا مانده از شخص متوفی کم تر از 500 میلیون ریال باشد، محدود صادر می گردد.

👈«نحوه محاسبه سهم و الارث!»👉

• گواهی انحصار وراثت نامحدود:

حال در شرایطی که اموال به جا مانده از متوفی بیشتر از 500 میلیون ریال باشد، نامحدود صادر می شود.

تفاوت انحصار وراثت محدود و نامحدود:

این دو گواهی تنها از لحاظ تشریفات صدور با یکدیگر تفاوت دارند. زیرا که در گواهی نامحدود، شورای حل اختلاف باید اسامی ورثه و میزان سهم آن ها را یک نوبت در روزنامه ی کثیر الانتشار منتشر کرده و یک ماه بعد از صدور گواهی را صادر کند.

برخی از ورثه ممکن است این نگرانی را داشته باشند که مدارکشان ناقص باشد و یا بعضی دیگر از ورثه برای اخذ این گواهی همکاری نکنند. وکیل ارث در این مورد می گوید که افراد می توانند از شورای حل اختلاف و یا اداره ی ثبت احوال استعلام لازم را دریافت کنند.

چه کسانی می توانند دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت را تقدیم کنند؟

بنا بر گفته ی حامد امیری وکیل اصفهان، ورثه ی شخص متوفی و کسانی که ذی نفع هستند یعنی به نحوی در اموال متوفی نفعی داشته باشند، این امکان را دارند که از دادگاه صالح درخواست صدر گواهی انحصار وراثت کنند.

لازم به ذکر است که در صورتی که وراثت و یا اشخاص ذی نفع متعدد باشند ضرورتی ندارد که همه ی ان ها همزمان مبادرت به تقاضای این گواهی بکنند و حتی اگر یک نفر از میان آن ها تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت را بکند، کفایت می کند.

در ماده 20 قانون آیین دادرسی مدنی مقرر شده است:« دعاوی راجع به تركه متوفی اگرچه خواسته، دین و یا مربوط به وصایای متوفی باشد، تا زمانی كه تركه تقسیم نشده، در دادگاه محلی اقامه می ‌شود كه آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی به دعاوی یاد شده در صلاحیت دادگاهی است كه آخرین محل سكونت متوفی در ایران، در حوزه آن بوده است.»

به درخواست گواهی انحصار وراثت به چه صورت رسیدگی می شود؟

همان گونه که پیشتر بیان شد، زمانی که ورثه دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت را ارائه می دهند، شورای حل اختلاف باید طبق ماده 361 قانون امور حسبی این درخواست را در روزنامه ی کثیرالانتشار منتشر کند.

وکیل ارث در اصفهان می گوید در ماده 294 قانون امور حسبی مقرر شده است:

« دادگاه بخش در آگهی که برای اداره یا تصفیه ترکه یا تصدیق حصر وراثت می‌شود قید می‌کند که هر کس وصیت‌نامه‌ای از متوفی نزد او‌است در مدت سه ماه به دادگاهی که آگهی نموده بفرستد و پس از گذشتن این مدت هر وصیت‌نامه‌ای (‌جز وصیت‌نامه رسمی و سری) ابراز شود از‌درجه اعتبار ساقط است.»

در ماده 362 این قانون نیز حکم شده:

« پس از انقضای یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که‌ معترضی نبود دادگاه تمام ادله و اسناد درخواست‌ کننده تصدیق را از برگ شناسنامه و گواهی گواه و غیره در نظر گرفته‌، تصدیقی مشعر بر وراثت و تعیین تعداد وراث و نسبت آن‌ها به متوفی صادر می‌نماید ودر صورت اعتراض دادگاه جلسه‌ای برای رسیدگی به اعتراض معین‌ نموده و به معترض و درخواست‌کننده تصدیق اطلاع می‌دهد و درجلسه پس از رسیدگی حکم خواهد داد. این حکم برابر مقررات قابل تجدیدنظر است.»

صدور گواهی انحصار وراثت چه آثاری در پی دارد؟

وکیل اصفهان بیان می کند بر اساس ماده ی 370 قانون امور حسبی وراث می توانند بر طبق گواهی انحصار وراثت صادر شده، اموال و همچنین مطالباتی که متوفی داشته است را از افراد تصرف کننده تقاضا کنند.

این نکته را باید بیان نمود که اگر وراث متعدد باشند، به این دلیل که وراث و ذی نفعانی که حقی در ترکه دارند مالکیتشان نسبت به ترکه به صورت مشاعی است و تصرف در مال مشاع نیازمند به اخذ اجازه از سایر شرکا است، باید این اموال فوق الذکر را به کسی که جمعا بر روی آن توافق دارند تسلیم کنند.

علاوه بر آن طبق حکمی که در ماده 374 قانون امور حسبی آمده، وراث اگر بخواهند مال غیرمنقولی که به نام متوفی است را به نام خود کنند، ضرورت دارد که گواهی که مشتمل بر میزان سهم هر یک از ورثه است را به اداره ی ثبت تحویل دهند.

شیوه ی اعتراض و اشخاصی که می توانند به گواهی انحصار وراثت اعتراض کنند

وکیل ارث در اصفهان نقل می کند که چنانچه کسی نسبت به گواهی انحصار وراثت صادر شده اعتراضی داشته باشد، این اختیار به او داده شده است تا اعتراض خود را اعلام کند.

مثلا ممکن است کسی اعتراض داشته باشد که با وجود این که یکی از ورثه است اما نامش در این گواهی ذکر نشده است.

و یا مثلا موصی له که همان فردی است که متوفی به نفع او وصیت کرده ، احتمال دارد به گواهی صادر شده معترض شود. اما وکیل پایه یک دادگستری در خصوص افراد صالح برای اعتراض به گواهی انحصار وراثت توضیح می دهد که:

اشخاص ذیل امکان اعتراض به گواهی انحصار وراثت را دارند:

1) دادستان یا رییس حوزه قضایی: به موجب ماده 367 از قانون امور حسبی در صورتی که دادستان تشخیص دهد که شخص متوفی وارثی ندارد و کسانی که درخواست صدور گواهی انحصار ورثه داده اند غیر صالح هستند، این اختیار را دارد که به این درخواست اعتراض کند.

و یا در موردی که متوفی وارث نداشته و افراد متقاضی صدور گواهی شده اند و این گواهی مسبوق به آگهی در روزنامه نیست، برای دادستان امکان اعتراض وجود دارد.

این نکته را وکیل ارث بیان می کند که تا وقتی برای ورثه ی محجور یا غایب امین نصب نشده است، دادستان می تواند به نیابت از آن ها به گواهی صادر شده اعتراض کند.

2) اشخاص ذی‌نفع: ‌اگر گواهی انحصار وراثت به نحوی باشد که باعث ضرر و زیان یکی از ذی نفعان شده باشد، برای آن ذی نفع این امکان فراهم می شود که به آن گواهی اعتراض کند.

نکاتی در مورد گواهی انحصار وراثت از زبان وکیل ارث

• * همانطور که بیان شد هر کسی که نفعی داشته باشد در ترکه، می تواند به گواهی انحصار وراثت اعتراض کند
• * برای آن که شخصی جزو ورثه حساب شود باید در زمان فوت متوفی زنده باشد و یا نطفه اش تشکیل شده باشد.
• * در گواهی انحصار وراثت شهادت دادن 3 نفر ضرورت دارد. ممکن است شاهدان در دفتر اسناد رسمی شهادت دهند و یا در شعبه ی شورای حل اختلاف. فرقی عم ندارد که گواهی انحصار وراثت از نوع محدود باشد یا نامحدود.
• * مرجع صادر کننده گواهی انحصار وراثت شورای حل اختلاف است. البته در محلی که متوفی زندگی می کرده، نه محلی که فوت کرده است. مثلا شخصی در کرمان فوت کرده اما محل زندگی او اصفهان بوده است در این حالت شورای حل اختلاف اصفهان صالح به رسیدگی است
• * صودر گواهی انحصار وراثت به معنای تقسیم کردن اموال متوفی نیست، بلکه این گواهی صرفا وارثین را نام برده و میزان سهم هر یک را تعیین می کند.
• * وراث نمی توانند به کسی خارج از ورثه وکالت محضری بدهند برای انجام پروسه ی درخواست صدو گواهی انحصار وراثت، مگر آن که شخصوکیل دادگستری باشد و یا یکی از ورثه باشد.
• * تقسیم ارث و تعیین نمودن وراث در اقلیت های مذهبی که مذهبشان در قانون اساسی ایران نام برده شده است، طبق مذهب و رسوم خودشان است.
• * انتشار گواهی انحصار وراثت نامحدود در روزنامه به صورت رایگان انجام می شود.