حق ارتفاق در قانون مدنی! ایا حق ارتفاق قابل انتقال است؟!

حقوق ارتفاقی ندارد یعنی چه

حق ارتفاق در قانون: موسسه حقوقی حامد امیری در اصفهان در این مقاله سعی بر آن دارد تا مخاطبین را با حق ارتفاق و ویژگی های آن آشنا کند و از این را کوشش می کند تا آگاهی حقوقی‌ مردم را افزایش دهد.

ارتفاق از حقوق عینی هست یعنی حقی که به طور مستقیم قابل اعمال است. قانون گذار تعریف جامع و دقیقی از ارتفاق ارائه نکرده است و تنها در ماده ۹۳ قانون مدنی امده است که « ارتفاق حق است برای شخصی در ملک دیگری» این تعریف به ما کمکی برای شناخت حق ارتفاق نمی کند. زیرا تعریفی که در این ماده اشاره شده شامل حق مرتهن نسبت به رهن غیر منقول نیز می شود.

از راه‌ های تمیز و تشخیص حق ارتفاق این است که این حق قائم به ملک است و با انتقال زمین و تغییر مالک از بین نمی رود.

حال اگر بخواهیم از حق ارتفاق تعریفی ارائه دهیم به این صورت است:« حقی است که بر اساس آن صاحب ملکی، به اعتبار مالکیت خود، این امکان را دارد تا از ملک دیگری استفاده کند.»

ویژگی های حق ارتفاق

به موجب تعریفی که از “حق ارتفاق” بیان کردیم می توانیم این ویژگی ها را برای آن متصور شویم:

الف) ارتفاق حق عینی و قائم به ملک است و مختص به زمین است: این ویژگی نشان گر این است که این حق به سود مالک زمین خاصی برقرار می شود و هرکس که مالک آن ملک شود و یا حق انتفاع آن را بدست آورد امکان استفاده از این حق را دارد.

همچنین مالکیت حق مالکیت زمینی که حق ارتفاق نسبت به آن تحمیل شده است را کاملا محدود کرده و اگر صاحب آن تغییر کند، در این حق تاثیری نخواهد گذاشت و به قوت قبل باقی است.

عموماً حق ارتفاق در دو ملک مجاور و یا متصل بوجود می آید، البته اتصال این دو ملک شرط نیست چون این امکان وجود دارد که فاصله دو ملک زیاد باشد اما حق ارتفاق میان آنها بوجود آید. مثل آم که چراگاه کلکب در زمین های غیر متصل که برای شخص دیگری ایت واقع باشد.

حقوق ارتفاقی ملک

ب) حق ارتفاق تابع و فرع بر مالکیت زمین است: ارتفاق حقی است که قابلیت جدایی از حق مالکیت را ندارد و نکی توان به شخص دیکری به طور جداکانه انتقال داد. بلکه بر حسب ماده ۱۰۲ قانون مدنی «هرگاه ملکی کلا یا جزئا به کسی منتقل شود و برای آن ملک حق الارتفاقی در ملک ددیگری یا در جزء دیگر همان ملک موجود باشد، آن حق به حاا خود باقی ممی ماند، مگر اینکه خلاف آن تصریح شود.»

ج) ارتفاق حقی دائمی است: به دلیل تابعیت حق ارتفاق از مالکیت زمین این وصف ایجاد وی شود. یعنی به عبارت دیگر چون مالکیت بر یک عین دائمی است در نتیجه ارتفاق هم همیشگی است.

با این حال نکته ای که وجود دارد این است که مالک این توانایی را دارد که برای مدت محدودی برای شخصی حق ارتفاق ایجاد کند و صاحب حق هم این اختیار را دارد که پس از مدتی این حق را اسقاط کند.

حق ارتفاق به ملک غیر قابلیت تقسیم دارد؟

د) حق ارتفاق قابلیت تقسیم ندارد: این عبارت به این معناست که اگر حق ارتفاق نسبت به ملک مشاعی ایجاد شده باشد، تقسیم این ملک باعث تجزیه حق ارتفاق و اختصاص دادن آن به یکی از سهام نمی شود. در نتیجه در چنین شرایطی هریک از شریکان همچن سابق امکان استفاده از این حق را دارند.

در این خصوص هم ماده ۱۰۳ قانون مدنی حکم کرده است که:« هرگاه شرکاء ملکی دارای حقوق و منافعی باشند، و آن ملک ما بین شرکا تقسیم شود، هرکدام از آنها به قدر حصه مالک آن ححقوق و منافع خواهد بود.

مثل اینکه اگر ملکی دارای حق عبور در ملک غیر بوده و آن ملک که دارای حق است بین چند نفر تقسیم شود، هریک از آنها حق عبور از همان محلی که سابقاً حق داشته است، خواهد داشت.»

همچنین در ماده ۶۰۴ همین قانون بیان شده است که « کسی که در ملک دیگری حق ارتفاق دارد، نمی تواند مانع از تقسیم آن ملک بشود، ولی بعد از تقسیم حق مزبور به حال خود باقی می ماند.»

حق ارتفاق

اقسام حق ارتفاق

حق ارتفاق از دو جهت قابل تقسیم است:

– به اعتبار سبب حق که سه دسته می شود از جمله ۱) ناشی از قانون ۲) ناشی از قرارداد ۳) ناشی از وضع طبیعی ملک
– و از نظر چگونگی و روش اجرای حق که حق ارتفاق به این اعتبار به دسته های مختلفی تقسیم می شود مثل حق ارتفاق مثبت و منفی، حق ارتفاق مداوم و متناسب، حق ارتفاق نمایان و پنهان

در ادامه به شرح هرکدام خواهیم پرداخت.

به اعتبار سبب حق

ارتفاق قانونی و قراردادی

حق ارتفاق هم همچون حقوق عینی دیگر، اصولاً در اثر قرارداد ایجاد می شود. به این صورت که مالک با رضایت خود سهمی از حقوق مالکیت را به دیگری انتقال می دهد.
گاهی هم قانون برای حفظ نظم، اموری را بر املاک تحمیل می کند که از هر جهت شبیه حق ارتفاق است. این محدودیت ها از حیث ماهیت نوعی حق ارتفاق است.

ارتفاق طبیعی

بخشی از حقوق ارتفاق که به املاک تحمیل شده به دلیل وضع طبیعی آن املاک است. مثلا زمینی که در پایین قرار کرفته به دلیل وضع طبیعی خود، مجرای فاضلاب و آب باران زمین بالاتر است. قانون هم برای رهایت عدالت این وضع را محترم شمرده و در قانون مدنی در ماده ۹۵ می گوید:

«هرگاه زمین یا خانه کسی مجرای فاضلاب یا باران خانه دیگری یوده است، صاحب آن خانه یا زمسن نمی تواند جلوگیری از آن کند، مگر در صورتی که عدم استحقاق او معلوم شود.»

به اعتبار اجرای حق

حق ارتفاق مثبت و منفی

حق ارتفاق زمانی از نوع مثبت است که صاحب حق برای استفاده مستقیم از آن، اجازه صاحب ملک را داشته باشد. به طور مثال حق عبور یک حق ارتفاق مثبت است که طبق آن مالک زمینی می تواند از ملک دیگری عبور کند. و یا حق داشتن در، حق مجری و حق شرب و حق ناودان و… نمونه هایی از حق ارتفاق مثبت است.

در حق ارتفاق منفی، محدودیتی براس صاحب ملک بوجود می آید و صاحب حق از این محدودیت ایجاد شده استفاده می کند.

به عبارتی دیگر مالک از بعضی از تصرفات منع می شود.به عنوان مثال اگر مالک زمینی به علت تامین نور و هوای زمین همسایه نتواند ساختمانی در زمین خود بسازد، حق ارتفاقی منفی است.

رایج ترین نوع حق ارتفاق منفی، حق حریم املاک و قنوات است. و مالک منع می شود از تصرفاتی که باعث ورود ضرر به صاحب حریم می شود.

حق ارتفاق مداوم و متناوب

در حق ارتفاق مداوم نیازی نیست که صاحب حق برای هر بار استفاده، کاری انجام دهد. در صورتی که در ارتفاق متناوب صاحب حق باید برای هر بار استفاده، کاری انجام دهد.
مثلاً حق داشتن در یا پنجره ارتفاق مداوم است، چون با وجود در و پنجره حق ارتفاق خود بطور مداوم در حال اجرا است و به کار اضافی نیاز ندارد.
اکا حق عبور حق ارتفاق متناوب است چون بزای اجرای آن لازم است. کسی که صاخب حق است برای استفاده از این حق، از ملکی که حق بر آن تحمیل شده عبور کند.

حق ارتفاق پنهان و نمایان

در صورتی حق ارتفاق نمایان است که اجرای آن بوسیله ی یک فعل خارجی و قابل رویت انجام شود مثل حق داشتن پنجره. حق ارتفاق پنهان هم حقی است که انجام آن محسوس نیست. و با فعل خارجی بصورت آشکار انجام نمی شود مثل عدم ساختمان سازی در یک ملک.
نمایان یا پنهان بودن حق ارتفاق ناشی از ذات و طبیعت حق نیست، بلکه حسب مورد امکان دارد اجرای حقی نمایان یا پنهان باشد. مثلا حق عبور از یک خانه نمایان است ولی همین حق در وورد زمین بایر، پنهان است.

هزینه اجرای حق ارتفاق

مستنبط از ماده ۱۰۵ قانون مدنی، هزینه س استفاده از حق ارتفاق به عهده ی صاحب حق است. و مالک وظیفه ای برای فراهم کردن وسایل استفاده ندارد. البته دو طرف این اختیار دا دارند که بر خلاف این توافق کنند.
اما مخارجی که برای حفاظت از مال در مقابل تصرف صاحب حق صرف می شود، بر عهده ی مالک است. بنابراین اگر صاحب حق هنگام استفاده از حق، از حد متعارف خارج نشود. و کاری که انجام می دهد برای استفاده از حق لازم باشد، و در این صورت به مالک ضرری برسد. خود مالک باید ضرر را برطرف کرده و هزینه های لازم را بپردازد.

ماده ۱۰۰ قانون مدنی نیز در این باره حکم می کند« اگر مجرای آب شخصی در خانه دیگری باشد. و در مجری خرابی بهم رسد، به نحوی که عبور آب موجب خسارت خانه شود. مالک حق ندارد صاحب مجری را به تعمیر مجری اجبار کند بلکه خود او باید دفع ضرر از خود نماید.

چنانچه اگر خرابی مجری مانع عبور آب شود مالک خانه ملزم نیست که مجرا را تعمیر کند، بلکه صاحب حق باید خود رفع مانع کند. در این صورت، برای تعمیر مجری می تواند داخل خانه یا زمین شود، ولیکن یدون ضرورت حق ورود ندارد، مگر به اذن صاحب ملک.»

اگر شما نیز در برقراری و اعمال حق ارتفاق با مشکل مواجه شده اید بهتر است. با وکیلی که در این زمینه تخصص داشته باشد مشورت کنید تا او بهترین راه را پیش روی شما بگذارد.

مشاوره با وکیل در امور ملک و املاک در اصفهان

موسسه حقوقی حامد امیری وکیل ملکی در اصفهان از دانش و تجربه وکیل پایه یک دادگستری در اصفهان بهره می گیرد. و آماده خدمات رسانی به شما همراهان عزیز است. اگر تمایل به اخذ مشاوره و اعطاء وکالت دارید می توانید طبق روش های مندرج در سایت اقدام به برقراری ارتباط با این موسسه بفرمایید.