تغلیظ دیه در قانون مجازات جدید! معنی تغلیظ در حقوق؟!

ماده قانونی تغلیظ دیه

تغلیظ دیه از مواردی است که در خصوص آن باورهای غلط زیادی در میان مردم وجود دارد. به عنوان مثال اکثر مردم گمان می کنند که دیه در ماه‌های حرام دو برابر می شود و یا آن که خیلی از مردم ماه رمضان و یا ماه صفر را نیز از ماه‌های حرام می شناسند در حالی که چنین نیست.

در قانون مجازات اسلامی ایران مجازات به 4 دسته کلی تقسیم می شود:

1- مجازات حدی 2- مجازات تعزیری 3- قصاص و 4- دیه.

دیه در حقیقت یک مجازات به صورت جریمه نقدی است که هم برای جرایم عمدی و هم برای جرایم غیر عمدی در نظر گرفته شده است.

تغلیظ در حقوق یعنی چه؟

زمانی که کسی به موجب قانون و حکم قاضی محکوم به پرداخت دیه می شود موظف است تا این دیه را در مهلت قانونی تعیین شده بپردازد، در غیر این صورت و اگر از پرداخت دیه امنتاع و خودداری کرد، شخصی که دیه باید به او پرداخت شود می تواند به موجب ماده 2 قانون محکومیت‌های مالی از او به دلیل عدم پرداخت دیه شکایت کند تا به این طریق دادگاه او را ملزم به پرداخت دیه کند.
مقدار دیه‌ای که در خصوص هر جراحت وجود دارد در قانون تعیین شده است همچنین رئیس قوه قضاییه هر سال مقدار دیه کامل را تعیین می کند. تا بر مبنای آن دیه یک عضو و یا درصدها ی دیه که در قانون آمده است مشخص شود.

البته گاهی نیز دیه یک آسیب در قانون مشخص نشده است، به عنوان مثال دیه پاره شدن یک رگ عصبی در قانون معین نشده است، به همین دلیل در چنین مواقعی قاضی نظر کارشناس پزشکی قانونی را در این خصوص در نظر می گیرد و میزان آن را مشخص می کند که به این مبلغ ارش گفته می شود.
اما بحث اصلی در این مقاله تغلیظ دیه، موارد تغلیظ کننده دیه ، شرایط کلی تغلیظ دیه و دیگر نکات مهمی که در این زمینه وجود دارد است، پس این مقاله را تا انتها مطالعه نمایید و نظرات و سوالات خود را در این خصوص با ما به اشتراک بگذارید تا وکیل دیه در اصفهان به آنها پاسخ دهد.

تغلیظ دیه چیست؟

وکیل دیه اصفهان در تعریف تغلیظ دیه می گوید، تغلیظ در لغت به معنای غلیظ کردن و یا پیزی را برای کسی دشوار کردن است. در اصطلاح حقوقی نیز تغلیظ دیه به این معناست که در شرایط و مواقع خاصی میزان دیه به میزان یک سوم افزایش پیدا کند.
نکته قابل توجهی که در مورد تغلیظ دیه وجود دارد این است که تغلیظ دیه یا همان افزایش یافتن مقدار دیه در شرایط خاص، تنها به جرم قتل اختصاص دارد و در جراحات اجرا نمی شود.
گذشته از آن تغلیظ دیه تنها تحت شرایط و موارد خاصی صورت می گیرد که این شرایط به طور صریح در قانون مجازات اسلامی بیان شده است و افزایش میزان دیه صرفا منحصر به همین موارد است.

موارد تغلیظ کننده دیه

به گفته وکیل اصفهان و همانطور که در فوق به آن اشاره نمودیم، مواردی که به موجب آن دیه افزایش پیدا می کند در قانون مشخص شده است و منحصر به همان موارد است. به موجب قانون مجازات اسلامی در دو مورد تغلیظ دیه صورت می گیرد: ماه‌های حرام و مکان حرام.

الف ) تغلیظ دیه در ماه حرام

به جهت آن که دیه در ماه‌های حرام افزایش پیدا کند باید جرم در یکی از ماه‌های ذی القعده، ذی الحجه، محرم و رجب تحقق پیدا کند.
حال برای آن که دیه در این ماه‌های حرام افزایش پیدا کند، لازم است که فردی که جرم بر علیه او ارتکاب یافته است نیز در یکی از همین ماه‌های حرام فوت کند. به عبارت دیگر برای آن که شرط تغلیظ دیه در ماه حرام محقق شود لازم است که هم قتل در یکی از این ماه‌ها ارتکاب یابد و هم شخص در ماه حرام فوت کند.

در خصوص محدوده مکه نیز این حکم جاری می شود یعنی هم باید جرم قتل در محدوده مکه واقع شود و هم شخص در همان محدوده فوت کند.
پس اگر کسی در ماه رجب جنایت را مرتکب شد اما فرد در ماه شعبان که بعد از رجب است فوت کرد، مورد از موارد مشمول تغلیظ دیه محسوب نمی شود و همچنین است اگر فرد در محدوده مکه جرم را انجام دهد اما قربانی در مکان دیگری فوت کند.

فاضل دیه تغلیظ نمی شود یعنی چه؟

همانطور که گفتیم ماه‌های حرام شامل ذی القعده و ذی الحجه و محرم و رجب است که سه ماه اول پشت سر هم هستند. حدود این ماه‌ها در تقویم ایران در سال جاری یعنی 1400 به این صورت است:

• • ذی القعده از 22 خرداد 1400 تا 20 تیر
• • ذی الحجه از 21 تیر 1400 تا 18 مرداد
• • محرم از 19 مرداد 1400 تا 16 شهریور
• • رجب از 14 بهمن 1400 تا 12 اسفند

ب) تغلیظ دیه در مکان حرام

بر اساس قانون مجازات اسلامی زمانی که قتلی در محدوده حرم مکه اتفاق افتد، دیه مقتول تغلیظ می شود. که البته این حکم فقط در خصوص محدوده مکه جاری می شود و در دیگر مکان‌های مقدس قابل اجرا نیست.

تغلیظ دیه در قانون مجازات اسلامی

بهترین وکیل کیفری در اصفهان بیان می دارد که در قانون مجازات اسلامی از مواد 555 تا 557 به تغلیظ دیه اختصاص یافته است که در زیر آن ها رابیان می کنیم:

« هرگاه رفتار مرتکب و فوت مجنیٌ علیه هر دو در ماههای حرام “محرم، رجب، ذی القعده وذی الحجه” یا در محدوده حرم مکه، واقع شود خواه جنایت عمدی خواه غیرعمدی باشد، علاوه بر دیه نفس، یک سوم دیه نیز افزوده می گردد. سایر مکان‌ها و زمان‌های مقدس و متبرک مشمول حکم تغلیظ دیه نیست.

تبصره ـ معیار شروع و پایان ماههای حرام، مغرب شرعی است مانند ماه رجب که از مغرب شرعی آخرین روز ماه جمادی الثانی، شروع و با مغرب شرعی آخرین روز ماه رجب به پایان میرسد.»

ماده 555 قانون مجازات اسلامی

« در حکم تغلیظ دیه فرقی میان بالغ و غیربالغ، زن و مرد و مسلمان و غیرمسلمان نیست. سقط جنین نیز پس از پیدایش روح، مشمول حکم تغلیظ است. تغلیظ دیه، در مواردی که عاقله یا بیت‌المال پرداخت کننده دیه باشد نیز جاری است. در قتل عمدی که به علت عدم امکان قصاص یا عدم جواز آن دیه پرداخت می شود نیز این حکم جاری است.»

ماده 556 قانون مجازات اسلامی

« تغلیظ دیه مخصوص قتل نفس است و در جنایت بر اعضاء و منافع جاری نیست.»

ماده 557 قانون مجازات اسلامی

شرایط کلی که در تغلیظ دیه وجود دارد

برای آن که تغلیظ دیه اعمال بشود به گفته حامد امیری وکیل دیه اصفهان، باید یکسری شرایط کلی نیز علاوه بر موارد تغلیظ کننده وجود داشته باشد که عبارت است از:

1. زمانی که به موجب قانون جرم مشمول تغلیظ دیه می شود دیگر تفاوتی ندارد که قربانی صغیر است یا بالغ. به بیان دیگر مقتول چه کودک باشد چه فردی سن دار، در هر صورت دیه پرداختی افزایش پیدا می کند.

2. همچنین زمان حکم کردن تغلیظ دیه مهم نیست که مقتول زن است یا مرد. مقدار دیه مقتول اعم از زن یا مرد، هرچقدر باشد تا یک سوم به آن افزوده می شود.

3. شرط دیگری که در تغلیظ دیه وجود دارد این است که مهم نیست مقتول کافر باشد یا مسلمان و اعمال حکم تغلیظ دیه در این دو حالت یکسان اجرا می شود.

4. در صورتی که مقتول جنین باشد اگر در زمانی باشد که روح در او دمیده شده باشد، مشمول تغلیظ دیه می شود.
5. تغلیظ دیه حتی اگر پرداخت کننده عاقله شخص یا بیت المال باشد نیز اعمال می شود. در حقیقت هر کس که مسئول پرداخت دیه باشد، چنانچه شرایط تغلیظ دیه وجود داشته باشد، باید دیه افزایش پیدا کرده را پرداخت کند.

سوالات متداول تغلیظ دیه 

نتیجه گیری

دیه یکی از مجازات‌هایی است که در قانون تعیین شده است و هم برای جرایم عمدی و هم جرایم غیرعمدی تعیین می شود.
زمانی که جنایت در یکی از ماه‌های حرام از قبیل ذی القعده، ذی الحجه، محرم و رجب صورت بگیرد دیه به میزان یک سوم افزایش پیدا می کند. لازم به ذکر است که بر خلاف باور عموم ماه صفر جزو ماه‌های حرام محسوب نمی شود و همچنین میزان دیه دو برابر نمی شود.