بطلان معامله چه شرایطی دارد؟

در خصوص دعوی بطلال معامله یا قرارداد، سعی بر آن است كه مواردی از ماده ۱۹۰ قانون مدنی كه در صورت عدم وجود آنها منجر به بطلان عقد گرديده را با همراهی وکیل معاملات در اصفهان مورد بررسی قرار دهیم.

یک قرارداد همواره دارای یکی از این سه وضعیت حقوقی است؛ یا صحیح است یا غیر نافذ و یا باطل. که این سه مورد حکم وضعی قرارداد را مشخص می کند.

این نکته را اما باید در نظر گرفت که وضعیت حکمی یک عقد یا قرارداد ممکن است عوض شود، مثلا یک عقد صحیح با پیش آمدن شرایطی باطل شود و یا عقد غیرنافذی با تنفیذ صحیح و با رد باطل بشود.

موارد بطلان معامله

نداشتن قصد انشا از سوی یکی از طرفین و یا هردو

قصد انشا به موجب ماده 191 قانون مدنی به معنای اراده داشتن برای ایجاد یک یا قرارداد است. با وجود آن که قصد و رضا ، همراه هم در ماده ۱۹۰ قید شده است ، اما نباید این تصور بشود که مترادف و هم معنا هستند زیرا که هر یک از آن ها آثار مختص به خود را دارد. این نکته را نیز باید در نظر داشت که قصد انشا در مرحله ی بعد از رضا قرار دارد.

چنانچه یک عقدی بدون وجود قصد انشا منعقد شود محکوم به بطلان است. به عبارت دیگر همیشه و در هر حالت فقدان قصد انشا موجب بطلان عقد می شود.

به همین خاطر است که اگر شخصی در حالت مستی یا بیهوشی و یا درخواب قراردادی منعقد کند آن قرارداد باطل است؛ چون این افراد به هنگام انعقاد قرارداد هیچ اراده ای از خود ندارند در نتیجه قصدی نیز برای انعقاد قرارداد ندارند.

نکته ی بسیار مهمی که در خصوص قصد انشا وجود دارد این است که به هنگان منعقد کردن یک عقد، متعاقدین باید دارای یک فصد واحد باشند.

به این معنا که اگر فروشنده ایجاب فروش برای ماشین خود می کند، خریدار نیز خرید آن ماشین را قبول کند نه خانه ی او را. چون در غیر این صورت به علت عدم تطابق ایجاب و قبول عقد باطل است.

بطلان معامله

اهلیت نداشتن طرفین معامله

یکی دیگر از موارد ضروری که در زمان ایجاد عقد باید وجود داشته باشد، اهلیت است. و اهلیت نداشتن یکی از طرفین معامله ممکن است موجب بطلان معامله شود.

اما به نقل از وکیل معاملات در اصفهان اهلیت به دو دسته تقسیم می شود:

اهلیت تمتع یعنی شخص قابلیت برخورداری از حقوق را داشته باشد. این اهلیت با زنده متولد شدن فرد شروع و با مرگ او به پایان می رسد.
اهلیت استیفاء اما به این معنا است که فرد قدرت اجرای حق خود را داشته باشد.
با عنایت به این که هر کسی دارای اهلیت تمتع است ولی در صورتی که اهلیت استیفاء نداشته باشد این امکان را ندارد که حقوق خود را اجرا کند.
به منظور آن که یک شخص اهلیت استیفاء داشته باشد مطابق با ماده 211 قانون مدنی باید دارای سه ویژگی یعنی بلوغ، عقل و رشد باشد. بنابراین معاملات اشخاصی که فاقد این سه ویژگی باشند باطل است.

عقل

چنانچه کسی در سنی باشد که به طور متعارف باید قابلیت شناسایی خوب از بد را داشته باشد اما عقل نداشته باشد، مجنون نامیده خواهد شد. بنابراین مجنون به شخصی گفته می شود که قدرت اندیشیدن و استنتاج مطابق دانسته های خود را ندارد و از همین رو اراده ندارد و اعمالی که انجام می دهد دارای منشا ارادی نیست.

در ماده ۱۲۱۳ قانون مدنی مقرر شده است که:« مجنون دائمی مطلقاً و مجنون ادواری در حال جنون نمی تواند هیچ تصرفی در اموال و حقوق مالی خود بنماید ولو با اجازه ولی یا قیم خود لکن اعمال حقوقی که مجنون ادواری در حال افاقه می نماید نافذ است مشروط بر اینکه افاقه او مسلم باشد.»

حامد امیری بهترین وکیل معاملات اصفهان دانش آموخته رشته حقوق قضایی و دارای پروانه پایه یک وکالت اماده برای ارائه خدمات وکالت و مشاوره در انواع دعاوی حقوقی ، کیفری ، خانواده و … با تکیه بر اطلاعات علمی و تعهد کاری می باشد.

صغیر غیر ممیز

صغیر غیر ممیز به کسی اطلاق می شود که قدرت تمییز و یا شناسایی خوب از بد را نداشته باشد و نمی تواند محیط اطراف خود و ارزشی که اشیاء دارند را شناسایی کند.

به طور مثال صغیر غیرممیز احتمال دارد به راحتی و در برابر یک خوراکی یک مال با ارزش همچون طلا را به کسی بدهد. برای شناسایی صغییر غیرممیز سن خاصی در قانون مدنی تعریف نشده است اما معمولا به کوودکان زیر 7 سال گفته می شود. معاملات این افراد مطلقا باطل است.

نامشروع بودن جهت معامله

هر کسی با منعقد کردن یک قرارداد هدف خاصی دارد که البته این هدف در افراد مختلف متفاوت است، مثلا کسی خانه ای را می خرد با این جهت که آن را اجاره دهد و کس دیگری ممکن است خانه بخرد که در اختیار افراد بی بضاعت بگذارد. بنابراین به میزان تعداد قرارداد ها هدف های مختلفی نیز پشت آن وجود دارد.

تصریح یا بیان کردن این هدف و جهت در معامله هیچ ضرورتی ندارد ولی در صورتی که کسی هدف خود از معامله را تصریح کرد باید مشروع باشد چون در غیر این صورت معامله باطل خواهد شد. مثلا اگر کسی در قرارداد خرید خانه قید کند که خانه را جهت اجاره دادن برای تاسیس قمارخانه می خرد این قرارداد باطل است.

اما اگر این فرد هدف نامشروع خود از انعقاد این قرارداد را بیان نمی کرد قراداد همچنان صحیح بود. پس اگر طرفین یا یکی از آن ها به هدف نامشروع خود از انعقاد قرارداد اشاره کند آن معامله باطل محسوب خواهد شد.

معین بودن مورد معامله

در هر قراردادی یک موضوعی وجود دارد که قرارداد مبتنی بر آن واقع می شود. این موضوع ممکن است یک فعل باشد و یا یک مال. به عبارت دیگر به موجب یک قرارداد، یا برای طرفین آن تعهد به انجام دادن کاری ایجاد می شود و یا تعهد به تسلیم یک مال.

اما در هر حالتی چه موضوع قرارداد تعهد به انجام فعلی باشد چه تسلیم مالی نباید مبهم و مرد باشد بلکه باید معلوم و معین بوده و مقدار و جنس و وصف ان مشخص باشد. در غیر این صورت آن معامله باطل است.

این مواردی که در فوق بدان اشاره کردیم در خصوص کلیه عقود و معاملات صادق است و صرفا به نوعی خاصی از عقود اختصاص ندارد. به دیگر بیان هر قرادادی باید این شرایط را داشته باشد. البته این نکته را هم باید در نظر گرفت که که موارد بطلان قرارداد تنها در این موارد محصور نمی شود.

زیرا که هر عقدی علاوه بر آن که یک سری قواعد عمومی دارد که در تمامی قرارداد ها جاری می شود، دارای یکسری قواعد اختصاصی نیز هست که امکان دارد عدم رعایت آن ها نیز موجب بطلان معامله شود.

شرایط بطلان معامله

از مطالب فوق می توان این نتیجه را گرفت که موارد زیر برای هر قراردادی لازم است و فقدان آن موجب بطلان معامله می شود:

۱-ماليت داشتن ۲ – منفعت عقلايي داشتن ۳- مشروع بودن منفعت ۴- مقدور التسليم بودن ۵- معلوم بودن ۶- معين بودن ۷- قابل انتقال بودن ۸- موجود بودن ۹- مشروع بودن جهت مورد معامله

آثار بطلان معامله

به گفته وکیل معاملات در اصفهان بطلان عقد دارای آثاری است به شرح ذیل:

• معتبر نبودن عقد باطل

از منظر حقوقی عقد باطل در حکم هیچ است و به عبارتی اعتبار ندارد، و هیچ تغییری در حقوق و تکالیف طرفین عقد ایجاد نمی کند. در ماده ۳۶۵ قانون مدنی آمده است: «بیع فاسد، اثری در تملک ندارد.» پس در صورتی که کسی مالی از راه معامله ی باطل بدست آورد مکلف به رد آن به صاحبش می شود.

• غیر قابل جبران بودن فساد ناشی از بطلان عقد.

در صورتی که در ارکان عقد فسادی وجود داشته باشد و به همین علت عقد باطل شود، نمی توان آن را جبران کرد و با تراضی کردن با یکدیگر عقد باطل را صحیح کنند. البته این امکان را دارند که عقد جدیدی منعقد کنند اما نمی توانند عقد باطل قبلی را صحیح کنند.

• بطلان نتیجه تجاوز قهری از قوانین است.

بطلان یک یک قرارداد در اثر تجاوز از قوانین حاصل می شود که مری قهری است یعنی نیاز به اراده کسی ندارد برای باطل شدن. اما به منظور رفع اختلافات احتمالی بهتر است که دادگاه بطلان عقد را اعلام کند.

موسسه وکالت حامد امیری وکیل اصفهان

موسسه وکالت حامد امیری ، وکیل پایه یک دادگستری اصفهان با بهره گیری از تجربیات بسیار و ارزیابی اولیه حقوقی ، مشکل مراجعین را بررسی کامل نموده و در صورتی که امکان انجام وکالت وجود نداشته باشد از گرفتن پرونده صرف نظر نموده و از اتلاف هزینه و وقت مراجعین جلوگیری می نماید که این نشان دهنده وجدان کاری و رعایت حال مراجعین محترم می باشد لذا جهت دریافت نوبت حضوری و غیر حضوری از طریق سامانه رزرو نوبت آنلاین مشاوره اقدام نمائید.