تقاضای صدور اجراییه چیست ؟

اجراییه یا اجرائیه چیست ؟ صدور اجراییه یک مفهوم حقوقی است که در معنای آن می توان چنین گفت؛ پیش از آن که عملیات اجرایی حکم صادر شده آغاز شود، لازم است که اجراییه صادر شده باشد.

در ماده 4 از قانون اجرای احکام مدنی چنین مقرر شده است:« اجرای حکم با صدور اجراییه به عمل می‌آید مگر اینکه در قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد.»

وکیل حقوقی اصفهان بیان می دارد به منظور آن که احکام قضایی اجرا شود، لازم است که طرفی که حکم به نفع او صادر شده است درخواست صدور اجراییه کند.

به عبارت دیگر منظور وکیل حقوقی این است که آن گاه که دادگاه حکمی را صادر میکند به این معنا نیست که دیگر کار تمام شده است و آن حکم صادر شده خود به خود اجرا می شود، بلکه ضرورت دارد که آن شخصی که حکم به نفع او صادر شده است درخواست کند تا حکم به اجرا دربیاید.

وی می افزاید حکم زمانی به مرحله اجرا گذاشته می شود که خواهان یا محکوم له به صورت کتبی از دادگاه تقاضا کند که حکم به اجرا گذاشته شود، دادگاه نیز بعد از آن که درخواست وی را بررسی نمود چنانچه حکم به قطعیت درآمده باشد، دادگاه اجراییه را صادر می کند. مگر در مواردی که لزومی به صدور اجراییه نباشد.

گذشته از آن، زمانی دادگاه می تواند اجراییه را صادر کند که کلیه شرایط برای اجرای حکم فراهم باشد. نکته‌ای که وجود دارد این است که صدور اجراییه صرفا برای احکام صادره از سوی دادگاه نیست بلکه آرایی که از دیگر مراجع قضاوتی صادر می شود نیز به وسیله اجرای احکام مدنی اجرا می شود. مثل آرایی که از مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما صادر می شود.

انواع اجراییه

همچنین اجراییه چند نوع است:

• اجراییه دادگاه
• اجراییه ثبتی
• اجراییه مالیاتی

مراحل و شرایط به اجرا در آمدن حکم یا صدور اجراییه

نحوه‌ی صدور اجراییه به این شکل است که محکوم‌له تقاضای صدور اجراییه را به دفتر دادگاه تقدیم می کند، مدیر دفتر دادگاه نیز این درخواست را به همراه گزارش خود به دادگاه می دهد.

رئیس دادگاه این دادخواست و پیوست‌های آن را بررسی نموده و چنانچه شرایط برای صدور اجراییه وجود داشت اجراییه را صادر می نماید. پس این اولین مرحله برای صدور اجراییه بود و در صورتی که این مرحله طی شد، مدیر دفتر دادگاه اجراییه را بر روی برگه‌های چاپی مخصوص تنظیم می کند.

پس از آن که این برگه اجراییه توسط مدیر دفتر دادگاه تنظیم شد، لازم است دادگاه آن را مهر کند. قابل توجه است که این برگه اجراییه به تعداد افرادی که به موجب حکم دادگاه محکوم شده‌اند، تنظیم می شود.

همچنین اجراییه در دو نسخه صادر می شود، یکی از نسخه‌ها به پرونده ضمیمه شده و دیگری به محکوم‌علیه ابلاغ می شود.

اما همانطور که گفتیم دادگاه بعد از آن که درخواست صدور اجراییه برای بررسی به او داده می شود، لازم است که احراز کند آیا شرایط صدور اجراییه وجود دارد یا نه. اما این شرایط چیست؟

وکیل خوب اصفهان برای پاسخ به این سوال می گوید شرایطی که برای صدور اجراییه لازم است وجود داشته باشد به شرح زیر است:

1) شخص محکوم له تقاضای صدور اجراییه را داده باشد.
2) حکم به محکوم علیه یا وکیل یا قائم مقام او ابلاغ شده باشد.
3) موضوع حکمی که صادر شده است باید معین باشد.
4) شرط مهم دیگر این است که حکم صادر شده باید قطعی باشد .

پس از سپری شدن تمامی این مراحل، مدیر دفتر دادگاه بدوی یا نخستین اجراییه را صادر می کند.
البته باید در نظر داشت که صدور اجراییه برای آراء هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف کارگر و کارفرما کمی تفاوت دارد.
نکته‌ای که وکیل دادگستری بیان می کند این است که این مراحل برای صدور اجراییه از طریق داور نیز کاربرد دارد و باید طی بشود.

مواردی که در برگه اجراییه قید می شود:

بنا به گفته وکیل اصفهان در برگه صدور اجراییه موارد زیر قید می شود:
• نام و نام خانوادگی شخصی که محکوم شده و شخصی که حکم به نفع او صادر شده است.
• محل سکونت شخص محکوم شده و شخصی که حکم به نفع او صادر شده است.
• ویژگی‌هایی که حکم صادر شده دارد.
• و در نهایت موضوع حکمی که برگه اجراییه به منظور به اجرا درآمدن آن صادر شده است.

حتما بخوانید : اجرت المثل در طلاق

چه مرجعی صلاحیت صدور اجراییه را دارد؟

آنچنان که پیشتر گفتیم این دادگاه نخستین است که اجراییه را صادر می کند. به عبارت دیگر شعبه‌ی بدوی دادگاه صادر کننده رأی صلاحیت آن را دارد که اجراییه را صادر کند حتی در صورتی که دادگاه تجدیدنظر حکم مورد اجرا را صادر کرده باشد.

نکته‌ای که وکیل پایه یک در اصفهان به آن اشاره می کند این است که اگر نسبت به حکمی که از سوی یکی از شعبات دادگاه بدوی صادر شده، در دیوان عالی کشور فرجام‌خواهی شده باشد و این دیوان حکم صادره را نقض کند، پرونده را مجددا برای رسیدگی به شعبه‌ی دیگری از دادگاه بدوی و یا دادگاه هم عرض ارسال می کند.

حکمی که از سوی این دادگاه صادر می شود قطعی است. اما نکته اینجاست که اجراییه را همین دادگاه اخیر صادر می کند نه آن دادگاه بدوی که در ابتدا حکم صادر کرد.

وی اضافه می کند؛ زمانی که درمورد حکمی که از سوی دادگاه تجدیدنظر صادر شده درخواست اعاده دادرسی داده می شود، و به این درخواست رسیدگی شده و حکمی صادر شود که باید اجرا شود، همان دادگاه بدوی صلاحیت صدور اجراییه را دارد نه دادگاه تجدیدنظر. این امر در خصوص سازش نامه نیز به همین شکل جریان دارد، یعنی دادگاه نخستین اجراییه را صادر می کند.

در چه مواردی صدور اجراییه لازم نیست؟

حامد امیری بهترین وکیل اصفهان بیان می دارد در برخی از موارد لازم نیست که اجراییه صادر شود، این موارد به شرح زیر است:

• در ماده 4 قانون اجرای احکام مدنی آمده: « … در مواردی که حکم دادگاه جنبه اعلامی داشته و مستلزم انجام عملی از طرف محکوم علیه نیست از قبیل اعلام اصالت یا بطلان سند، اجراییه صادر نمی شود.»

از این ماده درمی‌یابیم که آن گاه که حکم جنبه اعلامی داشته باشد و علاوه بر آن نیازمند به انجام هیچ عملی از سوی محکوم علیه نباشد، صدور اجراییه لازم نیست.

زیرا اگر لازم باشد محکوم علیه اقدامی انجام دهد لازم است اجراییه صادر شود. در حقیقت همین که حکم صادر می شود محکوم‌له به خواسته خود می رسد.

• طبق قسمت اخر ماده 4 قانون اجرای احکام مدنی: « … همچنین در مواردی که سازمان‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت طرف دعوی نبوده ولی اجرای حکم باید به وسیله آن‌ها صورت گیرد صدور اجراییه لازم نیست و سازمان‌ها و موسسات مزبور مکلفند به دستور دادگاه حکم را اجرا کنند.»
برای آن که واضح‌تر شود مثالی در این مورد می زنیم؛  دادگاهی حکم به افراز ملک مشاعی می دهد، این حکم را اداره ثبت باید اجرا کند یعنی اقدام به افراز ملک مشاع کند بدون آن که این اداره خوانده دعوی باشد و یا بدون آن که برعلیه او اجراییه صادر شده باشد.

• حکم دیگری که اجرای آن نیازی به صدور اجراییه ندارد به موجب ماده 175 قانون آیین دادرسی مدنی بدین شرح است:« در صورتی که رای صادره مبنی بر رفع تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق باشد، بلافاصله به دستور مرجع صادر کننده، توسط اجرای دادگاه یا ضابطین دادگستری اجرا خواهد شد و درخواست تجدیدنظر مانع اجرا نمی باشد.

در صورت فسخ رای در مرحله تجدیدنظر، اقدامات اجرایی به دستور دادگاه اجرا کننده حکم به حالت قبل از اجرا اعاده می شود و در صورتی که محکوم‌به، عین معین بوده و استرداد آن ممکن نباشد، مثل یا قیمت آن وصول و تادیه خواهد شد.»

• علاوه بر موارد فوق قرارهایی از قبیل تأمین خواسته و دستور موقت نیز احتیاجی به صدور اجراییه ندارد.

مهلت ارائه دادخواست اعسار پس از صدور اجراییه

طبق بیانات وکیل حقوقی در اصفهان درصورتی که مدیون بازداشت نشده باشد و همچنین دسترسی به او به منظور جلب وجود نداشته باشد، بعد از آن که حکم قطعی و اجراییه صادر شد، اجرای احکام مدتی به میزان 10 روز به محکوم‌علیه می دهد تا مفاد حکم را اجرا کند، در غیر اینصورت حکم جلب وی را صادر خواهد کرد.

حال اگر شخص محکوم‌علیه ظرف 1 ماه از تاریخ صدور حکم، دادخواست اعسار خود را به دادگاه بدهد و اعسار وی برای دادگاه محرز شود، دیگر نمی توان او را حبس نمود.

البته وکیل دادگستری می افزاید میان مهلت 10 روزه از سوی اجرای احکام و مهلت 1 ماهه برای ارائه دادخواست اعسار تناقض وجود دارد. به همین علت باعث شده است که در این خصوص حکم‌های متفاوتی صادر کنند و برخی ظرف مهلت 10 روز حکم جلب را صادر کرده و برخی ظرف این مهلت صادر نمی کنند.

کلام آخر درباره صدور اجراییه

از این مقاله دریافتیم که اجراییه به ورقه‌ای گفته می شود که دادگاه بدوی آن را صادر می‌کند و منظور از صادر کردن آن این است که حکم صادره به اجرا دربیاید. چون صرف صدور حکم به معنای پایان کار نیست و حکم صادره خود به خود به اجرا درنمی‌آید.

بلکه لازم است تا شخصی که حکم به نفع وی صادر شده تقاضای اجرای حکم را به دادگاه بدهد. البته ممکن است در بعضی احکام نیاز به صدور اجراییه برای اجرا شدن وجود نداشته باشد مثل دعاوی که در خصوص اعلام بطلان یا اصالت یک سند است. زیرا که این احکام جنبه اعلامی داشته و لازم نیست که محکوم‌علیه هیچ اقدامی انجام دهد.