مسئولیت ظهرنویس در برات

جهت آشنایی با مسئولیت ظهر نویس در برات باید با اصطلاحات مختلف از جمله برات، برات گیر، برات دهنده، ظهر نویس و ….آشنایی کامل داشته باشیم و در نهایت به مسئولیت‌های ظهر نویس در برات بپردازیم.

برات چیست؟

در ابتدا برای توضیح برات می توانیم این طور بیان کنیم که برات نوعی نوشته است که در آن یک شخص به شخص دیگری امر می‌کند تا مبلغی را به شخص ثالثی در زمان مشخصی بپردازد.
برات از نظر اعتباری جزو مهمترین اسناد تجاری به شمار می‌آید. همچنین برات یک فعالیت حقوقی در عرصه‌ی فعالیت‌های تجاری می باشد و لازمه آن این است که چند عمل انجام شود. زمانی که این سند در زمینه‌های تجاری به کار می‌رود، نخست باید توسط شخصی صادر شود. شخصی که صدور برات را به عهده دارد برات‌دهنده (الف) است. این فرد می تواند صدور برات را هم با امضا و هم با مهر روی خود برگه‌ی سند انجام دهد.
در مرحله‌ی بعد که مرحله‌ی قبول برات است، شخص برات‌گیر (ب) می پذیرد که مبلغ را موعد مقرر باز گرداند. قبول برات نیز همانند صدور آن می‌تواند هم با مهر و هم با امضا روی خود برگه‌ برات باشد.
سند برات همچون سایر اسناد تجاری، مقررات و شرایطی دارد که طرفین ملزم به رعایت آن هستند. همان گونه که ذکر کردیم، برات ابتدا به صدور و سپس به قبول نیازمند است. در این جا این پرسش ذهن را مشغول می سازد که معنای قبول برات چیست؟

در مثال پیشین گفتیم شخص (الف) سند را برای شخص (ب) صادر می‌کند و شخص( ب) آن را قبول می‌نماید. بدین معنا که می‌پذیرد وجه قید شده در سند را در تاریخ مقرر به شخص (ج) یا هرکس که شخص (ج) سند را به او منتقل کرده است، بپردازد. می توان گفت در این سند شخص (ب) که قبول‌کننده‌ی سند برات است، مدیون اصلی و مسئول پرداخت وجه است و با قبول برات، این تعهد را به دوش می کشد.

ظهرنویسی

در توضیح ظهرنویسی می‌توان گفت عبارت است از نوشتن پشت سند و در واقع وسیله ای برای انتقال برات به حساب می آید. در ظهرنویسی عملیات انتقال برات در پشت برات نوشته می‌شود و به کسی که آن را می نویسد ظهر نویس می گویند. شخصی که برات به نام او انتقال داده شده این توانایی را دارد که مورد انتقال داده شده را به شخص دیگری نیز منتقل کند.

از جمله شرایطی که نوشتن یک برات را معتبر می کنند رعایت موارد زیر است:

– حتماً کلمه برات بر روی سند نوشته شود.
– تاریخ نوشتن برات ذکر شود.
– نام شخصی که باید برات را پرداخت کند نوشته شود.
– مبلغی که باید پرداخت شود باید ذکرشود.
– تاریخ پرداخت برات باید ذکر شود.
– مکان پرداخت برات اعلام شود.
– نام شخصی که برات باید به او پرداخت شود ذکر گردد.
– مهرو امضا زده شود.

وظایف ظهر نویس در برات

ظهرنویس با نوشتن برات و انتقال طلب خود به شخصیت دیگری، خود در مقابل طلب کناره‌گیری می‌کند، اما مسئولیت مهمی در قبال برات گیرنده دارد. چرا که شخصی که برات را دریافت می‌کند و به نام او منتقل میشود با ضمانت ظهر نویس به اطمینان نسبی می‌رسد که طلب او وصول می شود. اگر هر مشکلی موجب شود طلب شخص برات گیر وصول نشود ظهرنویسی که برات خود را انتقال داده در قبال طلب برات گیر مسئول است. در صورت تسویه نشدن مبلغ مورد نظر ، پرداخت مبلغ به عهده ی ظهر نویس خواهد بود.

موردی که قرار است انتقال داده شود، فقط با مهر یا اثر انگشت ظهر نویس دارای اعتبار نیست و باید حتماً دارای امضای ظهر نویس باشد. در شرایطی که موردی که انتقال داده شده توسط ظهر نویس های مختلفی به امضا رسیده و دیگر جایی برای امضای ظهرنویس آخر وجود نداشته باشد، باید برگه ضمیمه شده و امضا زده شود.
همچنین این نکته بسیار مهم است که در صورت وجود ظهر نویس های مختلف و متعدد هر ظهر نویس، ظهرنویس قبل خود را ضامن می داند و ظهرنویس بعدی هیچ گونه مسئولیتی در قبال ظهرنویس قبلی ندارد.

لازم به ذکر است که هیچ ظهر نویسی در مقابل دارنده ی جدید برات مسئولیتی نخواهد داشت ولی در شرایط خیلی‌ خاص ، دادگاه می‌تواند تعیین کند که ظهر نویس مسئولیتی در مقابل برات گیر جدید ندارد.

 انواع ظهرنویسی

– ظهرنویسی برای انتقال

در این موارد ظهر نویسی برای اسناد تجاری، برات و انتقال حقوقی صورت می‌گیرد که تکرار آن بلامانع است. در این شرایط ظهرنویسی طریق انتقال حقوقی است که به برات و اسناد تجاری تعلق می گیرد، بدون آنکه این انتقال مشمول تشریفات انتقال طلب طبق مقررات قانون مدنی گردد. قسمت اول ماده 247 ق.ت تصریح می کند: ” ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است”.

– ظهرنویسی به عنوان وکالت

در اینگونه موارد ظهر نویسی با عباراتی مانند ارزش برای وصول، به منظور اخذ وجه برای وکالت نوشته می‌شود که در واقع با این کار شخص به وکیل این ماموریت‌ها می‌دهد که وجه آن را در سررسید وصول کند. مطابق ماده ی 247 قانون تجارت، ظهرنویسی به عنوان وکالت یکی از انواع ظهرنویسی شناخته شده است.

– ظهرنویسی به عنوان تضمین و وثیقه

این مورد از ظهر نویسی بر روی اسناد، فقط در صورتی که به عنوان یک تضمین باشد انجام می گیرد و هیچگونه اجازه دیگری داده نمی شود. البته در جوامع امروزی اینگونه ظهر نویسی برای مبالغ بالا صورت می‌گیرد وگرنه در دیگر موارد ارائه سفته بهتر است. شایان ذکر است در قانون ایران، ظهرنویسی فقط برای انتقال و وکالت پیش بینی شده است. (مواد 245 الی 248 قانون تجارت)

تفاوت ظهر نویس با ضامن

با توجه به موارد ذکر شده ممکن است که ظهر نویس ها باضامن ها اشتباه گرفته شوند و یا گاهی هر دو را به یک چشم ببینند، در حالی که اینگونه نیست. این دو دارای تفاوتهایی بوده و ظهر نویس و ضامن دو شخص مستقل از هم هستند که برخی از تفاوت های آن ها را شرح می دهیم.

ظهرنویس در واقع شخصی است که برات، سفته یا چک یا سندی برای وثیقه و یا هر چیز مشابهی در وجه او نوشته شده یا به او انتقال داده شده و می تواند به راحتی آن را به شخص دیگری منتقل کند و در مورد ضامن این موضوع صدق نمی کند.
ظهر نویس مورد نظر همراه با صادر کننده ای که برات یا هر چیز دیگری را به او انتقال داده و همچنین ظهرنویسان بعد از خودش نسبت به برات مربوطه مسئولیت ضمانتی دارند. در حالی که ضامن فقط نسبت به کسی که از او ضمانت کرده است مسئولیت دارد و نه هیچ شخص دیگری.

توضیحات درمورد سند برات و ظهرنویسی و مسئولیت های مختلف ظهرنویس در نوشتن برات بسیار مفصل هستند. در این مقاله به عمده ترین مطالب در این زمینه بسنده نمودیم. اگر پرسش یا ابهامی در این زمینه دارید، مشاوره بایک وکیل خوب راه گشای شما خواهد بود.